Med-Uzatma Nedir? Özellikleri, Örnekleri

Med’din imaleyle karıştırılmaması gerektir. İmaleyi kav­ramak Med’de göre daha kolaydır. Aruzun en önemli pro­lemlerinin başında Med gelir. İmale, aruzun kusurları ara­sındadır. Fakat Med, Ritm denen iç ahengi sağlayan bir ses­lendirme sanatıdır. Med, iki heceyi bir hece durumuna getirmek, yani tam bir sesi bir buçuk sese çıkarmaktır. Bunun nasıl olduğunu, şöyle bir uygulama ile anlamaya çalışalım :Makber’den alman şu mısra üzerinde incelememizi yapa­lım:

Tutsaydım o ruh gitmeseydi

Bu mısraın vezni. Mef’ûlü mefâ ilün feûlün’dür. Bu vezne göre mısraın taktii yapılınca şöyle olur :

Tut say di mo ru /h git me sey di

Mef û lü me fâ / lün f e û lün

– -. .- / – .- –

Görülüyor ki ikinci kalıbın ilk hecesi olan «i» hecesi ortada yok. Çünkü ikinci kalıp lünfeûlün değil ilünfeûlün’dür. Mısraın ikinci parçası olan «gitmeseydi» kelimesinin kalıbı Fâilâtün’dür. Halbuki Mef’ûlümefâ fâilâtün şeklinde bir vezin yoktur. Öyleyse bu mısraı başka türlü takti etmek gerekiyor:

Tut say di mo rû / h git me sey di.

Mef’ û lü me fâ / i lün fe û lün

– -. .- / . – .- –

Bu şekildeki taktide, ikinci kalıbın ilk «i» hecesi ortayaçıkmış oldu. Şu duruma göre ruh kelimesinin ruh kısmı, birinci kalıbın sonundaki uzun fâ hecesine uyarak rû şek­linde uzamış ve tam ses durumuna gelmiştir. Bu böyle olurken rûh kelimesinin «h» sesi de ikinci kalıbın ilk kısa hecesi olan «i» ye karşılık olmuş, böylece yarım ses kazanmıştır. (Uzun hecelerin tam, kısa hecelerin de yarım ses olduklarını biliyo­ruz). Bu durumda ruh hecesi, birinci kalıptan tam ses, ikin­ci kalıptan da yanm ses aldığı için bir buçuk sese çıkmış, rûh şeklinde uzamış. îşte aruzda bu olaya med denir.

Med şiirde ahenk ve ses zenginliği meydana getirdiği için çok makbul tutulmuştur. Med, daima bir uzun hece ile onu takip eden kısa hece arasında yapılır. Yahya Kemal’in şu beytinin ikinci mısraındaki «Med»di de bulalım :

O şûh ağlar bugün kasr-ı Şeref âbâde geldikçe

O nûşânûş demler hâtır-ı nâşâde geldikçe

O nû şâ nû /ş dem ler hâ/tı r-ı nâ şâ/de gel dik çe

. – – -/. – – – /. – – – – /. – – –

Burada nûş hecesinde med vardır. Çünkü birinci kalıbınbın son hecesinden tam ses, ikinci kalıbın da ilk hecesin­den yarım ses almıştır.