Ercüment Ekrem Talu Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Ercüment Ekrem Talu (D: 1886, İstanbul – Ö: 16 Aralık 1956, İstanbul) Gazeteci, siyasetçi, yazar.

Ercüment Ekrem, 1886 yılında İstanbul İstinye’de doğmuştur. Babası Tanzimat dönemi yazarlarından Recaizâde Mahmut Ekrem Bey‘dir. Kendisi çocukluğunu şöyle anlatır:

“Tam manasıyla İstanbul çocuğuyum. Burada doğdum, çocukluğumun en mesut safhası burada geçti. Edebiyatta ve fikir âleminde şöhret bulmuş kimselerin muhitinde yaşamak bahtiyarlığına mazhar oldum. Babam tahsilimize çok itina etti, pek küçükken lisan öğrenmemize gayret sarfetti. Mektepten çıktığım zaman-Türkçe kadar Fransızca, Rumca ve İngilizce biliyordum. Ne kadar isabet olmuş… Daha sonraları hayatta kazandığım başarıları bu lisanları bildiğime borçluyum.” (Hilmi Yücebaş, Bütün Cepheleriyle Ercüment Ekrem, İst. 1957, s. 3)

İyi bir öğrenim gören Ercüment Ekrem, Fransız mekteplerinde okumuş, Galatasaray Lisesi’ni ve Mekteb-i Hukuk’u bitirmiş, Paris Siyasî İlimler Okulu’na devam etmiştir.

1906’da Düyûn-ı Umûmiye’ye mütercim olarak giren Ercüment Ekrem, 1908’de Ayan Meclisi mütercimi, daha sonra da Babıâli teşrifat memuru olur. Damat Ferit Paşa’nın sadrazamlığında Matbuat Umum Müdürlüğü’ne atanır (1919). Aynı göreve aralıklı olarak üç defa getirilen Ercüment Ekrem, 1924 yılında Riyâset-i Cumhur Başkâtipliği yapar. Talû, 1931 yılında da Varşova Elçilik müsteşarlığı görevine atanır.

Ercüment Ekrem daha sonra sırasıyla Mekteb-i Mülkiye (Siyasal Bilgiler), Ankara Hukuk Fakültesi, Gazi Terbiye Enstitüsü Fransızca Öğretmenliği, Galatasaray ve Nötre Dam de Sion Liselerinde Edebiyat öğretmenliği görevlerinde bulunur. Nüktedan, hazırcevap ve hoşsohbet birisi olan Ercüment Ekrem’in Türk millî eğitimine büyük hizmetleri vardır. 1950 yılında Galatasaray Lisesi öğretmenliğinden emekliye ayrıldıktan sonra, İstanbul Şehir Tiyatroları Edebî Heyetinde ve Sular İdaresi yönetim kurulu üyeliğinde bulunmuştur.

16 Aralık 1956’da İstanbul’da yatmakta olduğu Fransız Hastanesinde siroz hastalığından ölen Ercüment Ekrem Talû, Zincirlikuyu Mezarlığına gömülmüştür.

Ercüment Ekrem’in ilk yazıları 1904’te “Çocuklara Mahsus Gazete’de yayımlanır. Bu hadiseyi kendisi şöyle anlatır: “Gazeteciliğe intisabım babamın muhitinde bana arız olan yazı yazmak hevesi ile .başlamıştır. İlk nesrim İbn-il Hakkı Tahir Bey’in neşrettiği Çocuklara Mahsus Gazete’de çıkmıştır. Ben imzamı taşıyan bu çocukça yazıyı hâvi nüshanın satılığa çıktığı gün duyduğum gururu hayatımda bir daha duymadım. O gün bütün dünya benimle meşgul zannediyor ve bu zan ile iftihar ediyordum. Düzine ile satın aldığım o nüshadan, ne yazık ki elimde bir tane kalmadı. Kalsaydı da bugün o çocukça gururumla kendi kendime istihza etmek için ara sıra bir göz gezdirseydim!” (Hilmi Yücebaş, a.g.e., s. 4)

Meşrutiyetten önce Ercüment Ekrem’in Fransızca gazeteler de dahil olmak üzere birçok yayın organında muhtelif makaleleri görülür. Fakat onun asıl şöhreti ve gerçek muharrirlik hayatı 1908’den sonra başlar. Bu tarihten itibaren Ercüment Ekrem’in devrin çeşitli gazete ve dergilerinde genellikle alaya bir üslûpla kaleme aldığı mizahî fıkraları, sohbet ve hikâyeleri yayınlanır. Bu yazılarında Ercüment Ekrem, Karga, Çekirge, Kertenkele, Ebul Muvakkar, Evliyayı Cedit gibi değişik müstear isimler kullanır.

Mütarekeden önce (1920) Aka Gündüz’le birlikte “Alay” adlı haftalık bir mizah dergisi çıkarır.

Ercüment Ekrem, özellikle romanlarında Ahmet Rasim ve Hüseyin Rahmi tarzı anlatımı benimsemiş ve bu iki şahsiyetin üslûbunu şahsında daha yeni ve zeki çizgilerle birleştirmeyi başarmıştır. Romanlarının yanısıra hikâye ve tiyatro vadisinde yazdığı eserlerinde de ısrarla toplumsal meseleleri ele alıp işleyen Ercüment Ekrem, bunların hiçbirinde edebî zevki ve içtimâi nükteleri ihmâl etmez. Aynı zamanda eserlerinde muhtelif tipleri son derece tabii ve canlı tasvirlerle kaleme alan Talû, edebiyatımızda meddah geleneğini yazılarında başarıyla sürdüren müstesna şahsiyetlerden biridir. Eski İstanbul yaşantısını bütün realitesiyle ve tabii çevresi içerisinde eserlerine aksettiren Ercüment Ekrem, yazdıklarıyla okuyucusunu bu mekanlarda seyahat ettirir. Anlatımındaki renklilik ve mizacındaki zarafetle edebiyatımızda apayrı bir yere sahip bulunan Ercüment Ekrem’i oğlu Muvakkar Ekrem de şu satırlarla anlatır: “Babam Ercüment Ekrem, bir sanat ailesinin orta kuşağı sayılır. Dedesi Recai Efendi hat ustası, babası Ekrem Bey de şair ve bu sahada üstat adamdı.

Ercüment Ekrem Talû, Türkçeden başka Farsça, Fransızca, İtalyanca, Lâtince, Yunana, İngilizce, Almanca, İspanyolca, Lehçe dillerim okur, konuşur ve yazardı. Resmî hayatında, matbuat sahasında inişli çıkışlı, tatlı acı günler yaşadı. Fakat hususi hayatında mutlaka hak etmediği bahtsızlıklara uğradı. Bankacı, politikacı, idareci, şair, romancı» hikayeci, mütercim, fıkracı, lügatçi, öğretici, dilci Ercüment Ekrem’in altmış sekil yıllık Ömür içinde “mizah üstadı” diye anılmasının ve sağlığında da, ölümü ertesinde de onu bu tarafı ile anmamışın ve yanmamızın bir sebebi olsa gerek. O hakikaten kalemi ile, sohbeti ile, mimikleri ile, hicvi ile yüzde yüz “espri” adamı idi. Sayılamayacak kadar çok ve çoğu zihinlerde dağılı kalmış “nükteler” sahibidir. Kimseye yaranmak veya kimseyi yermek için değil, sadece fışkıran zekasına gem vurmuş olmamak için ve korku, perva tanımadan yazmış, söylemiştir. Bende maalesef yazılı hiçbir eseri mevcut değildir. Kendisinin de her şeyini kâğıda döküp sakladığını sanmıyorum.” (Hilmi Yücebaş, a.g.e., s. 8)

Ercüment Ekrem Talu’nun Eserleri

Roman:

1) Gün Batarken (1922),
2) Kopuk (1922),
3) Asrîler (1922),
4) Sabir Efendinin Gelini (1922),
5) Kundakçı (1926),
6) Meşhedi İle Devriâlem (1927),
7) Kodaman (1934),
8) Bu Gönül Böyle Sevdi (1941),
9) Çömlekçioğlu ve Ailesi (1945),
10) Beyaz Şemsiyeli (1939),
11) Şevketmeâb (1925),
12) Gemi Aslanı (1928),
13) Meşhedi Aslan Peşinde (1934),
14) Papeloğlu (1938),
15) Kan ve İman (1941).

Hikâye:

1) Teravihten Sahura (1927),
2) Kız Ali (1926),
3) Güldüren Kitap (1927),
4) Gün Doğmayınca (1927),
5) Meşhedi’nin Hikâyeleri (1927),
6) Sevgiliye Masallar (1925),
7) Evliya-ı Cedit (1936),
8) Dünden Hâtıralar (1945), İstanbul’un eski hayatını anlatan ve Münif Fehim tarafından resimlenmiş olan bir hikâye-albüm niteliğindedir.