Türkçenin Ses Özellikleri Ölçme ve Değerlendirme

1. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
“p, ç, t, k” sesleriyle biten kelimeler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında “p, ç, t, k” ünsüzleri ………………..dönüşür. Bu ses olayına………………..denir.
“ç, f, h, k, p, s, ş, t” ünsüzleri ile biten kelimeler “c, d, g” ünsüzleri ile başlayan bir ek aldıklarında “c, d, g” ünsüzleri ………………..dönüşür. Bu ses olayına………………..denir.
“Alın” kelimesine ünlü ile başlayan bir ek getirdiğimizde ikinci hecedeki vurgusuz ünlü düşer. Bu ses olayına………………..ya da………………..denir.
“Biricik, azıcık” kelimelerinde ………………..; “hissetmek, hallolmak” kelimelerinde ………………..
vardır.

2. Aşağıda verilen cümleleri doğru-yanlış durumlarına göre işaretleyiniz.

• “a” ve “e” ünlüleri ile biten bir kelimeye şimdiki zaman eki “-yor” geldiğinde “a” ünlüsü “ı” veya “u”; “e” ünlüsü ise “i” veya “ü”ye dönüşür. Doğru ( ) Yanlış ( )
• Şimdiki zaman eki “-yor”, a ve e ünlüsü ile biten kelimelere geldiğinde ve “de-, ye-” fiillerine, “-e, -en, -ecek, -erek” ekleri geldiğinde fiil kö-kündeki “e” ünlüsü darlaşır. Bu olayların dışında kalan bütün darlaşmalar yazım yanlışı olarak kabul edilir. Doğru ( ) Yanlış ( )

• “n” kaynaştırma ünsüzü, iyelik eki ile hâl eki arasında (bahçesine), işaret zamirlerine ek geldiğinde (bundan) ve ünlü ile biten bir kelimeye tamlayan (ilgi) eki geldiğinde (pencerenin camı) kullanılır. Doğru ( ) Yanlış ( )
• Ünlü ile biten bir kelimeye üçüncü tekil kişi iyelik eki geldiğinde arada “y” kaynaştırma ünsüzü kullanılır. Doğru ( ) Yanlış ( )
• Ünlü ile biten rakamlara ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde arada “s” kaynaştırma ünsüzü kullanılır. Doğru ( ) Yanlış ( )

3. Ellerin var güller gibi küçücük Mutlak kalbin tomurcuklardan pembe Alnımda ter ve kuvvetsin işimde
Bu dizelerde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
A) n-m değişmesi
B) Ünsüz türemesi
C) Ünlü (hece) düşmesi
D) Ünsüz yumuşaması (değişimi)
E) Ünsüz düşmesi

4. Topraktık avuç büyüklüğünde bin kez çatlıyorduk. Pınardık, bir parmak suyumuz bin kez kesiliyordu. Ağaçtık, bin kez kuruyorduk, kabuklaşıyorduk. Doğanın koyaklarına bakıyorduk, oraları bile yeşilsizdi. Bir tutam yeşillik bulamıyorduk.
Yukarıdaki dizelerde kaç ses olayı vardır?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ünsüz benzeşmesi” kuralına uyulmamıştır?
A) Bardaktaki suyu dökmeden bana getir.
B) Yeni aldığı kitapları dikkatlice kitaplığa yerleştirdi.
C) Olayı ona da başdan sona anlat.
D) Bu konuyu onunla ne zaman görüşecektiniz.
E) Gözlerinde yayılan sevinç parıltısı gönlünü almaya yetti.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “hece (ünlü) düşmesi” vardır?
A) Elini hafifçe omzuma koydu, kulağıma eğildi.
B) Konuşma tarzında hafif bir farklılık var.
C) Fıskiyeden sıçrayan damlacıklar yoldan geçenleri serinletiyordu.
D) Sinemaya olan sonsuz sevgisi bizi yakınlaştırıyordu.
E) Aydan akan büyünün sıcaklığı ile ruhlarımız dolmuştu.

7. “Renk” ve “yaprak” kelimelerine ünlü ile başlayan bir ek getirdiğimizde, kelime sonundaki “k”ler “g” ve “ğ”ye dönüşmektedir. Bu durumun, Türkçenin hangi özelliğinden kaynaklandığını aşağıda boş bırakılan yerlere yazınız.

8. Tablodaki kelimelerin kalınlık-incelik ve düzlük-yuvarlaklık uyumlarına uygunluklarını inceleyiniz. İlgili bölüme bu incelemeden elde ettiğiniz sonuçları yazınız.

Ayrıca bakınız-> Türkçese Ses Olayları