Vedat Günyol Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri
Vedat Günyol Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri
Vedat Günyol (d. 16 Mart 1911, İstanbul – ö. 9 Temmuz 2004, İstanbul) Çevirmen, eleştirmen, yayıncı ve yazar.
Vedat Günyol, Yeni Ufuklar dergisiyle Sabahattin Eyüboğlu, Azra Erhat ve Halikarnas Balıkçısı ile birlikte Türk hümanizmini kurmaya çalışmıştır.
16 Mart 1911’de İstanbul’da doğan Vedat Günyol, ortaöğrenimini 1934’de St. Benoit Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1938 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. İlk çevirilerini üniversite yıllarında yaptı.
Paris’te başladığı Devletler Hukuku doktorasını 2. Dünya Savaşı yüzünden yarım bırakmak zorunda kaldı ama 10 yıl sonra geri dönerek tamamladı.
Paris’te bulunduğu sürede Halide Edip Adıvar ve eşi Adnan Adıvar ile yakın dost oldu. Halide Edip Adıvar ile ortak çeviriler yaptı. 1941’de Cemal Nadir Güler ve Arkadaş adlı haftalık çocuk dergisini yayınladı.
Şirket-i Hayriye ve Yücel dergilerinde çevirmenlik yaptı.İstanbul Hukuk Fakültesi’nde amme hukuku asistanlığı ve Fransızca okutmanlığı (1939-1940); Vefa Lisesi (1940) ve Gedikpaşa Ortaokulu’nda Fransızca öğretmenliği; Ankara MEB’de neşriyat müdürlüğü ve tercüme bürosu üyeliği (1942-1950); aynı tarihlerde Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü, Ankara Gazi Lisesi’nde ve İtalyan Lisesi’nde Fransızca öğretmenliği (1950); Banko Di Roma’da hukuk müşavirliği (1955-1960) görevlerinde bulundu. 1950’de İstanbul barosuna 2550 sicil numarası ile kaydoldu, 8 yıl avukatlık yaptı. 1962 yılında Çan Yayınlarını kurdu. 1972 yılında İstanbul Erkek Lisesi Fransızca Öğretmenliğinden emekli oldu. Bir çok ansiklopedide edebi kurul üyeliği yapmıştır.
İki defa yargılanmıştır. Sabahattin Eyüboğlu ile beraber çevirdikleri ve Devrim Yazıları adıyla yayınladıkları bir kitap yüzünden 2 yıl yargılandıktan sonra serbest bırakıldı; 1971’de ise Komünist Parti Kurucularından olduğu iddiasıyla Sabahattin Eyüboğlu ve eşi, Azra Erhat, Yaşar Kemal ve eşi ile birlikte tutuklandı ama ilk celsede beraat ettiler.
Maltepe Üniversitesi bünyesindeki Özel Marmara Radyo Televizyon ve Gazetecilik Anadolu Teknik Lisesi’nde İnsan Hakları ve Demokrasi dersleri veren Vedat Günyol’a Nisan 2002’de Maltepe Üniversitesi tarafından fahri doktorluk unvanı verildi. Üniversitenin Cevizli Kampusu’nda 2 Mayıs 1998’de Vedat Günyol’un bağışlarıyla açılan bir Vedat Günyol Kitaplığı da bulunuyor.
Edebiyata, Yücel dergisinde Fransız romanlarını özetler halinde tanıtan yazıları ve kitap eleştirileriyle (1938-1939) başladı. Daha sonra sürekli olarak Yeni Ufuklar dergisinde (ilk sayısı şubat 1952) yazdı. 17. sayısından beri (ekim 1953) Yeni Ufuklar adıyla çıktı ve 275. sayısında kapandı (kasım 1976). Günyol, daha sonra Milliyet Sanat, Adam Sanat, Varlık, Yaşasın Edebiyat, Hürriyet Gösteri ve başka dergilerde, Cumhuriyet gazetesinde birçok yazı yayımladı.
Bir röportajda “Yazmaya ne zaman, hangi etkenlerle başladınız?” sorusuna cevabı:
“1934’lerde İstanbul Hukuk Fakültesi’nde okurken kolej mezunu birkaç arkadaşla tanıştım. Yücel dergisini çıkarıyorlardı. Benim Saint Benoit Fransız Lisesi’nden geldiğimi öğrenmişler; Fransızca’dan çeviri yapan arkadaşları olmadığı için beni de aldılar aralarına. Ben de Fransız yazarı Maupassant‘dan ‘Öç’ adlı bir öykü çevirmekle başladım. Kendi yazım … İkinci Dünya Savaşı başladı, 1939’da Paris’ten yurda döndüm. Okumaya çok meraklı bir adamım. Paris’te Halide Edib Adıvar’la tanıştım, aşağı yukarı 13 yıl onun fahri katipliğini yaptım. Onun yapıtlarını, Hüseyin Rahmi’yi, Yakup Kadri’yi beğenerek okudum. İstanbul’a gelince ilk kez Yakup Kadri ile Halide Edib’in bütün eserlerini karşılaştırarak bir eleştiri yazısı yazdım. Birçok tanıdık yazıyı beğendiler, beni yüreklendirdiler. Eleştiri yazmayı sürdürdüm. Ama eleştiri beni doyurmadı. Zaten benden çok daha yetenekli eleştirmen arkadaşlar vardı. Ben de deneme türüne yöneldim. Özellikle Sabahattin Eyüboğlu’nun Montaigne‘den çevirdiği Denemeler kitabından etkilendim.”
Günyol, edebiyatımızın deneme, eleştiri, çeviri sorunlarını inceleyen yazılarıyla ve Cemal Süreya‘nın verdiği “Edebiyatımızın Cumhurbaşkanı” unvanıyla da tanındı. Gençlere yayım açısından olanaklar sağlayarak kendilerini geliştirme yolunu açtı. Sabahattin Eyüboğlu’yla birlikte ya da tek başına çeviri eserler de yayımladı ve Çan Yayınları’nı yönetti (1976).
1989 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü kazandı. 1993’te Edebiyatçılar Derneği’nce Onur Madalyası ödülüne değer görüldü. 1995’te Çınar Yayınları tarafından kendisine Onur Ödülü verildi, 1998’de de Tüyap Kitap Fuarı tarafından onur yazarı seçildi. Alpay Kabacalı’nın hazırladığı Hümanizma’nın İmece’ci Öğretmeni Vedat Günyol (1997) adlı bir kitap yayımlandı. Varlık dergisi Vedat Günyol özel sayısı yaptı (nisan 1988). Feridun Andaç, Aydınlanmanın Işığında Sanat İnsanlarımız: Vedat Günyol adlı bir de armağan kitap hazırladı. Bir başka armağan kitap da öğrencileri ve sevenlerinin onu anlattığı 100′ e 5 Vardı, Vedat Günyol’ a Armağan adıyla yayımlandı. Ali Ekber Ataş yayına hazırladı (ekim 2004). Günyol, kendi deneme ve eleştirilerinin bir kısmını çeşitli kitaplarda topladı.
Ölümünden sonra anısına Vedat Günyol Deneme Ödülü düzenlenmiştir.
Vedat Günyol’un Başlıca Eserleri
- Dile Gelseler (1966),
- Yeni Türkiye Ardında (1966),
- Devlet İnsan mı? (1974),
- Bu Cennet Bu Cehennem (1975),
- Çalakalem (1977),
- Orman Işırsa (1979),
- Daldan Dala (1982),
- Bilinç Yolunda ( 1985),
- Güleryüzlü Ciddilik ( 1986),
- Sanat ve Edebiyat Dergileri (1987),
- Gölgeden Işığa (1988),
- Yaza Yaza Yaşarken (1991),
- Güne Doğarken (1992),
- Dünden Bugüne (1995),
- Giderayak Yaşarken (1989),
- Uzak Yakın Anılar (günlük, 1990).
Edebiyat
- İslamiyet Öncesi Edebiyat
- İslamiyet Sonrası Edebiyat
- Halk Edebiyatı
- Divan Edebiyatı
- Tanzimat Edebiyatı
- Servet-i Fünun Edebiyatı
- Fecr-i Ati Edebiyatı
- Milli Edebiyat
- Cumhuriyet Dön.Edebiyatı
- Türkiye Dışı Edebiyat
- Edebiyatımızda İlkler
- Dünya Edebiyatı
- Batı Edebiyatı
