Anlatımı Sınırlandırma Nedir? Nasıl Yapılır?

Anlatıcının tavrı ve amacı, temanın sınırlandırılmasında etkilidir. Yazar; soyut temaları kişi, zaman, ifade, anlatım biçimi, mekan, bağlam gibi yollarla somut hale getirir, yani temayı sınırlandırır.

Seçilen konunun çeşitli gereksinimlere cevap verecek şekilde olmasına dikkat edilmelidir. Neyi ele alacağımızı, neyi anlatacağımızı belirlemeliyiz. Konuyu seçme ve sınırlandırma yapmadan önce atacağımız ilk adım olacaktır.

Konular şu başlık altında toplanabilir:

• Kişisel konular,
• Toplumsal konular,
• Bilimsel konular,
• Sanat ve kültürle ilgili konular.

Seçilecek konunun ilgi çekici bir yazıya dönüşebilmesi için konu hakkında belli bir birikime sahip olmak gerekir. Genel konular yerine özel konulara ağırlık vermemiz yazımızı daha etkili hâle getirecektir.

Yazılı anlatımda yapılan en büyük yanlışlardan biri, belki de birincisi konuyu sınırlandırmadan yazıya başlanmasıdır. Kısacası konunun sınırlandırılmasında sayısız yarar vardır.

Örneğin kültür tarihi konusunda 300 sözcükten oluşacak bir yazı yazacağımızdan yola çıkalım. Oldukça geniş kapsamlı bir konu olan kültür tarihini bu kadar az sözcükle ifade etmemiz imkânsızdır. O zaman genelden özele doğru bir yol izleyerek konuyu sınırlandırmamız gerekmektedir.

Konuyu sınırlandırmak için bazı ölçüleri göz önüne almak zorundayız:

• Sesleneceğimiz okuyucu kitlesinin sosyal ve kültürel yapısı, özellikleri nelerdir?
• Konunun hangi yönüne daha çok ağırlık vermeliyiz?
• Konu ile ilgili yeterli birikime sahip miyiz?
• Yazabilmek için gerekli kaynaklara ulaşabilecek miyiz?
• Yazımızın uzunluğu, kısalığı ne kadar olacaktır?
• Yazımızı belli bir zaman süresinde yazabilecek miyiz?
• Yazımızın türü ne olacaktır?

Konuyu sınırlama, yazmada başarıyı sağlayan temel ögedir. Konu sınırlandırılmazsa ortaya koymayı amaçladığımız düşünceler netlik, açıklık kazanmaz, söyleyeceklerimiz açıklıkla belirlenmez. Söyleyeceklerimiz genellemeler olmaktan öteye gitmez. Konudan sapmalar olur. Kısaca yazımız yoğunlaşmaz. (E. Özdemir, A. Binyazar)

Şimdi birkaç tane genel nitelikli konu yazalım:

• Sinema
• Tiyatro
• Roman
• Spor
• İletişim
• Dede Korkut Hikâyeleri

Bunlardan herhangi birini seçip üzerinde yazı yazabiliriz. Diyelim ki, roman konusu işlenecek. Romanın günümüzdeki durumu mu? Türk romanı mı, dünya romanı mı? Roman konuları mı? Milli Mücadele dönemi romanı mı? Batılılaşmayı konu edinen romanlar mı? Bu konularda bir yazı yazmak mümkündür. Ama unutmamamız gereken şey konuyu kesinlikle sınırlandırmaktır.

Peki konuyu nasıl sınırlandırabiliriz?

• Türk romanı (1. aşama)
• Mithat Cemal Kuntay’ın Türk edebiyatındaki yeri (2. aşama)
• Üç istanbul romanında kadın karakterleri (3. aşama)

• Tarihî romanlar
• Kemal Tahir’in tarihi romanları
• Devlet Ana romanındaki yönetici portreleri

• Servet-i Fünun romanı
• Yeni romanımızda Servet-i Fünun dönemi romanlarının etkisi
• Halit Ziya Uşaklıgil’in Maive Siyah romanında dil ve anlatım

Genel bir konunun sınırlandırma aşamalarını bir örnekle şöyle gösterebiliriz: Konuyu anlama gerçekte onu sınırlandırmadır. Konu öncelikle kendimiz ve okuyucu için ilginç olmalı. Güçlü bir yazar olmada konu için sayılanların etkisi çok büyüktür.

Ayrıca bakınız ⇒ Anlatım Türleri

. Öyküleyici Anlatım
. Betimleyici Anlatım
. Öğretici Anlatım
. Açıklayıcı Anlatım
. Kanıtlayıcı Anlatım
. Tartışmacı Anlatım
. Coşku ve Heyecana Bağlı Anlatım
. Destansı Anlatım
. Düşsel Anlatım
. Mizahi Anlatım
. Emrdici Anlatım
. Söyleşmeye Bağlı Anlatım
. Gelecekten Söz Eden Anlatım

DİL VE ANLATIM

• Anlatım ve Özellikleri
• Anlatıma ve Anlatıma Hazırlık
• Anlatımda Tema-Konu
• Anlatımda Sınırlandırma
• Anlatımın ve Anlatıcının Amacı
• Anlatıcının Tavrı
• Anlatımın Özellikleri
• Anlatımın Oluşumu
• Anlatım Türlerinin Sınıflandırılması
• İmla (Yazım) Kuralları