Semai Nedir? Semai Nazım Şeklinin Özellikleri, Örnekleri

Semai Nedir?

Semai: Halk şiirinde 8’li hece ölçüsü ile düzenlenen ve özel bir ezgi ile söylenen şiirlerdir. Genellikle en az üç, en fazla beş dörtlükten oluşurlar. Çoğunlukla doğa, aşk, sevgi, güzellik, gurbet, ayrılık, kavuşma gibi duygusal ve lirik temaları işlerler. Semainin hece ölçüsünün yanında aruz ölçüsü kullanılarak yazılanları da vardır.

Semai Nazım Şeklinin Özellikleri:

1. Semainin kelime anlamı, “işitilerek öğrenilen şiir” demektir.
2. 8’li hece ölçüsüyle söylenen Âşık tarzı halk şiiri nazım şeklidir.
3. Genellikle en az 3, en fazla 5 dörtlükten oluşurlar.
4. Çoğunlukla sevgi, aşk, tabiat, güzellik, gutbet, ayrılık, kavuşma gibi duygusal ve lirik konular işlenir.
5. Özel bir ezgisi/bestesi vardır.
6. Şiirin sonuna doğru mahlas kullanılır.
7. Dili sade ve yalındır halkın günlük yaşantıda kullandığı deyim ve deyişlerden yararlanılır.
8. Biçim (ölçü, kafiye örgüsü) ve işlenilen konular yönüyle koşmalara benzerler. Semailerin 8’li hece ölçüsüyle söylenen koşmalardan farkı, semailerin özel bir ezgiyle söylenmesidir. Koşmalara göre daha canlı ve kıvrak bir ezgiyle söylenir.
9. Semainin kafiye örgüsü (uyak düzeni): İlk dörtlüğü aaab – abab – aaba – abcb şeklinde diğer dörtlükler dddb – eeeb – fffb şeklindedir.
10. Halk şiirinde aruzla söylenmiş semailer varsa da bunlar, Divan şiirine özenen kimi ozanlar tarafından söylenmiştir.
11. Semainin en güzel örneklerini Karacaoğlan ve Erzurumlu Emrah vermiştir.

Semai Örnekleri

Semai Örneği-1 

İncecikten bir kar yağar
Tozar Elif Elif diye
Deli gönül abdal olmuş
Gezer Elif Elif diye

Elif’in uğru nakışlı
Yavru balaban bakışlı
Yayla çiçeği kokuşlu
Kokar Elif Elif diye

Elif kaşlarını çatar
Gamzesi bağrıma batar
Ak elleri kalem tutar
Yazar Elif Elif diye

Evlerinin önü çardak
Elif’in elinde bardak
Sanki yeşil başlı ördek
Yüzer Elif Elif diye

Karac’oğlan eğmelerin
Gönül sevmez değmelerin
İliklenmiş düğmelerin
Çözer Elif Elif diye

Karacaoğlan

İncesaz- Cengiz Özkan – İncecikten Bir Kar Yağar

Semai Örneği-2

Gönül gurbet ele çıkma
Ya gelinir ya gelinmez
Her dilbere meyil verme
Ya sevilir ya sevilmez

Yöğrüktür bizim atımız
Yardan atlattı zatımız
Gurbet ilde kıymatımız
Ya bilinir ya bilinmez

Bahçemizde nar ağacı
Kimi tatlı kimi acı
Gönüldeki dert ilacı
Ya bulunur ya bulunmaz

Deryalarda olur bahri
Doldur ver içem zehri
Sunam gurbet elin kahrı
Ya çekilir ya çekilmez

Emrah der ki düştüm dile
Bülbül figan eder güle
Güzel sevmek bir sarp kale
Ya alınır ya alınmaz

Erzurumlu Emrah

Taksim Trio & Uğur Aslan – GÖNÜL GURBET ELE VARMA

Semai Örneği-3

Gurbette ömrüm geçecek.
Bir daracık yerim de yok.
Oturup derdim dökecek,
Bir münasip yârim de yok.

Uçtu genç şahinim uçtu.
Kaçarak deryayı geçti.
Gönlüm bir güzele düştü.
Sarf edecek malım da yok. (Sabredecek hâlim de yok)

Koyverin şu turnayı.
Yârin dudağın bulmaya,
Soyundum derviş olaya.
Hırka ile şalım da yok.

Fâni Karac’oğlan fâni.
Toprak emer tatlı canı.
Hastalandım ilaç hani?
Bir acısız ölüm de yok.

Karacaoğlan

Ender Balkır – Gurbette Ömrüm Geçecek

Semai Örneği-4 

Bize nisbet mi sultanım
Adularla salınırsın
Melek nesli misin canım
Yeşil came bürünürsün

Benim yarim melek nesli
Nedir bu ceylanın aslı
Cemalin afitab misli
Kah doğar kah dulunursun

Hançer gevheri belinde
Kelam cevheri dilinde
Destimalimiz elinde
Nazlı nazlı silinirsin

Aşıklar badesin içer
Güzeller aşkına seçer
Bu güzellik gelir geçer
Elde görür yerinirsin

Ömerin geçti serinden
Vefa gelmez dilberinden
Bu güzellik defterinden
Bir gün olur silinirsin

Âşık Ömer