İyi Bir Konuşmacının Özellikleri, Hitabette (Konuşmada) Dikkat Edilecek Kurallar

Bir hatibin hitabesinde başarılı olabilmesi için bazı niteliklere sahip olması gerekir. Bu nitelikler aynı zamanda hitabetin kurallarını da belirten özelliklerdir.

KONUŞMA METNİNİN SUNULUŞU

Bir konuşma metni ne denli ustaca hazırlanırsa hazırlansın etkili bir biçimde sunulmazsa çekilen emekler boşa gider. Başarılı bir hatip konuşma öncesi uygun sunuş biçimini belirler, prova yapar. Beden dilini ve sesini etkili bir biçimde kullanmaya çalışır. Konuşma metnine son şeklini veren konuşmacı, fikirlerinden istifade edeceği bir arkadaşının huzurunda konuşmasının provasını yapmalıdır. Bu arada konuşmanın ne kadar sürdüğü de mutlaka tespit edilmelidir. Dinleyicinin tavsiyeleri de dikkate alınarak son düzeltmeler yapılmalıdır.

Konuşmacı konuşma metnini tekrar tekrar okumalıdır. Konuşmanın yapılacağı yeri önceden görmekte çok fayda vardır. Aşağıdaki soruların cevabını bilmek konuşmacıyı rahatlatacaktır.

• Kürsüye nereden gelinecek?
• Giriş ve çıkış nereden yapılacak?
• Işık düzeni nasıl?
• Sunuş sırasında birtakım gereçlerden faydalanılacaksa bunlar hazır ve çalışır durumda mı?
• Ses düzeni nasıl?

Büyük bir salonda küçük bir dinleyici grubuna hitap edilecekse önceden tedbir alınarak dinleyicilerin gelişigüzel oturmaları engellenmeli, salonun ön tarafına toplanmaları sağlanmalıdır. Dinleyiciler üzerinde etkiyi artırmak için, konuşmacıyı bir görevli, kürsüye davet etmelidir. Bu davetten sonra hatip, kürsüye gelerek hazırladığı plan doğrultusunda konuşmasını tamamlamalıdır. İlgi çekici bir giriş ve konuyu özetleyen, dinleyicinin zihninde yer edecek bir sonuç, konuşmanın en etkili bölümleridir.

KONUŞMADA DİKKAT EDİLECEK KURALLAR

• Konuşma ne bıktıracak kadar yavaş ne de anlaşılmayacak kadar hızlı olmalıdır.
• Konuşma ile nefes alıp verme arasında bir ahenk olmalıdır.
• Ses tonu sözün, fikrin ve duygunun anlamına uygun bir şekilde ayarlanmalıdır.
• Mümkün olduğu kadar zengin bir kelime kadrosu kullanılmalı; sınırlı bir dilden, tekrarlanan belli kelimelerden kaçınılmalıdır.
• Kelimeleri doğru söylemeye özen gösterilmelidir. Esas alınması gereken İstanbul ağzıdır. Ağız ve şive özellikleri taşıyan bir konuşma dinleyicilerin dikkatini konudan uzaklaştırır, telaffuz hatalarıyla ilgilenmeye yöneltir.
• Söz, konuya, mekâna ve duruma uygun düşmelidir.
• Söz, fikri açık ve net ifade edebilmeli, anlaşılır bir özellik taşımalıdır.
• Cümleler düzgün olmalı, anlatım bozukluğu olan uzun cümleler yerine doğru, kısa cümleler kurulmalıdır.
• Doğruluğun yanında güzel anlatım da ihmal edilmemelidir. Çünkü aynı doğruyu farklı kişiler anlattığında inandırma ve konuşmayı dinletme başarısının farklı olması bundandır. Bunun için benzetmeler, mecazlar, sesteş kelimeler, tezatlar, tekrarlar, buluşlar, abartmalar… yerinde ve zamanında kullanılmalıdır.
• Konuşmacı inandırıcı olmalıdır.
• Konuşmada mimik ve jestlerden; sözün ve fikrin ahengine uygun bir şekilde ölçülü ve bilinçli olarak yararlanılmalıdır.
• Konuşma tek bir noktadaki dinleyicilere yapılmamalı, bakışlar dinleyenlerin hepsini kapsamalı, tüm mekâna hitap edilmelidir.
• Konuşma yapılırken dinleyenlerin yüz ve beden ifadeleri de gözlemlenmelidir. Yapılacak konuşmanın dozu dinleyenlerin tepkilerine göre ayarlanmalıdır.