Montaigne Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Michel Eyquem de Montaigne (d. 28 Şubat 1533 – ö. 13 Eylül 1592) Fransız yazar.

Montaigne, 28 Şubat 1533 tarihinde Périgord’da doğdu, 13 Eylül 1592 tarihinde aynı kentte öldü. Katolik inançlarına bağlı varlıklı ve soylu bir ailenin çocuğudur. Babasının etkisiyle çok küçük yaşta öğrenim görmeye başladı. 1546 yılında Collége de Guinne’yi bitirdi. Toulouse Üniversitesi’nde hukuk okudu. Bir süre Bordeaux parlamentosunda danışmanlık, sonra belediye başkanlığı, Etat Généraux’da milletvekilliği yaptı. Almanya ve İtalya’yı gezdi. Daha sonra şatosuna çekilerek kendini bütünüyle felsefe ve edebiyata verdi.

Felsefede us ilkelerine dayalı kuşkucu bir yöntemi benimsedi. Montaigne başlıca yapıtı denemeler (Essais) için “Ben kitabımı yaptığım kadar da kitabım beni yaptı” der.

Deneme türünün yaratıcısı olarak kabul edilir. En önemli eseri Denemeler’de, insanı, özellikle de kendini büyük bir açıksözlülükle inceler. Bu denemelerin bir bölümü Sabahattin Eyüboğlu tarafından Türkçeye çevrilmiştir.

Montaigne Kronolojisi

1533-Michel de Montaigne doğuyor ve Papessus köyünde bir sütnineye gönderiliyor.
1535-Michel, Fransızca bilmeyen Horstanus adlı bir Alman eğitmenine veriliyor. Bu eğitmen Michet’in babasının İtalyada gördüğü yeni bir yöntemle çocuğu hep Latince konuşarak yetiştiriyor.
1539-Michel, altı yaşında; Fransa’nın en iyi kolejlerinden birine, Guyenne Kolejine giriyor. Burada yedi yıl okuyor. Latin şiirinin tadına varıyor ve biraz da Yunanca öğreniyor.
1546-Bordeaux da; Edebiyat Fakültesinde felsefe okuyor.
1548-Bordeaux da isyan: Michel, Toulouse da hukuk okuluna gidiyor.
1554-Montaigne in babası Bordeaux Belediye Başkanı oluyor.
1555-Montaigne babasıyla Paris’e gidip geliyor.
1557-Bordeaux Belediye Meclisine giriyor.
1558-Montaigne’le La Boetie arasındaki büyük dostluk başlıyor.
1559-Bordeaux da mezhep kavgaları. Bir tüccar diri diri yakılıyor: Amyot, Plutarkhos’un Hayatlar’ını Fransızcaya çeviriyor. Montaigne’in en çok seveceği, okuyacağı kitap bu olacak.
1561-Bordeaux Belediye Medisi Montaigne’i önemli bir görevle saraya gönderiyor. La Boetie siyasal hayata giriyor:
1562-Protestanlara karşı şiddet hareketleri başlıyor. Montaigne, Rouen şehrini Protestanlardan almaya giden kral ordusuna katılıyor.
1563-Montaigne, Bordeaux’ya dönüyor: La Boetie ölüyor.
1565-9. Charles, Bordeaux’ya gelip bir süre kalıyor. Montaigne, Françoise de la Chassagne’la evleniyor.
1568-Babası ölüyor. Miras beş erkek, üç kız kardeş arasında bölünüyor. Michel, Montaigne çiftliğinin sahibi oluyor.
1569-Montaigne; babasının isteğiyle yaptığı Raimond Sebond’un thelogia üzerine bir eserinin çevirisini bastırıyor.
1570-Montaigne, Bordeaux Belediye Meclisindeki görevinden istifa ederek Paris’e gidiyor. La Boetie nin Latince şiirleriyle çevirilerini bastırıyor. Montaigne’in ilk kızı doğup iki ay sonra ölüyor.
1571-Montaigne, çiftliğine çekiliyor ve kütüphanesine Latince kitabeyi yazıyor.
1571 yılı: Michel de Montaigne, otuz sekiz yaşında. Doğum yıldönümünden bir gün önce; meclisteki kulluğundan ve memuriyetinden bıkmış; fakat sapasağlam olarak kitapları arasına dönüyor ve geri kalan günlerini orada, sessizlik içinde geçirmeye karar veriyor.
1572-Saint-Barthelemy kırımı. Montaigne Denemeleri’ni yazmaya başlıyor. Plutarkhos’un Ahlaki Eserleri’nin çevirisi çıkıyor ve Montaigne in elinden düşmüyor.
1573-İç savaş. Montaigne kralın ordusuna katılıyor; görevle Bordeaux’ya gönderiliyor.
1574-Montaigne’in dördüncü kızı doğup üç ay sonra ölüyor.
1575-Montaigne Paris’e gidiyor.
1576-Montaigne, Pyrrhon felsefesiyle yakından ilgileniyor: Raimond Sebond üstüne babasına söz verdiği eseri yazmaya başlıyor.
1577-Montaigne’in beşinci kızı doğup bir ay sonra ölüyor.Henri de Navarre, Montaigne’e yüksek bir rütbe veriyor. Montaigne ilk kez kum sancılarına tutuluyor. Denemeler’ine devam ediyor.
1578-Montaigne küçük bir orman satın alıyor.
1579-Montaigne kendini en çok anlattığı Denemelerini yazıyor.
1580-Denemeler ilk kez, iki cilt halinde basılıyor. Montaigne İsviçre’ye, İtalya’ya gidiyor. Paris’e dönüp kitabını krala sunuyor.Kral beğeniyor.
1581-Montaigne evine dönüyor.
1582-Montaigne, Bordeaux Belediye Başkanı oluyor, Denemeler’i birçok eklemelerle yeniden bastırıyor.
1583-Montaigne in altıncı kızı doğuyor ve birkaç gün yaşıyor.
1584-Navarre Kralı (Sonraki V. Henri) Montaigne’in çiftliğine gelip iki gün kalıyor.
1585-Montaigne Mareşal Matignon’la mektuplaşıyor. İç savaşta önemli roller oynuyor. Bordeaux’da veba çıkıyor. Montaigne görevi başına gelemiyor. Başkanlığı bitinceye kadar yakın bir kasabada kaldıktan sonra, ailesini alıp veba bölgesi dışına çıkıyor.
1586-Montaigne tarihçileri okuyor.
1587- Henri de Navarre tekrar Montaigne’in çiftliğine geliyor.
1588-Montaigne, Denemeler’in dördüncü baskısı için Paris’e gidiyor: Yolda Ligciler tarafından soyuluyor. Paris’te, Denemeler’in hayranlarından Mademoiselle de Gournay’le tanışıyor. İç savaş şiddetleniyor; Montaigne Kralla birlikte Rouen’e gidiyor. Tekrar Paris’e dönüşünde bir gün için Bastille’e atılıyor.
1589-Montaigne evine çekilip kitap okuyor. Denemeler’in yeni bir baskısını hazırlıyor. Birçok eklemeler yapıyor. Kitap en olgun şeklini buluyor.
1590-Montaigne’in kızı evleniyor: Yeni kral 4. Henri, Montaigne’e mektup yazıyor, yanına çağırıyor. Montaigne gidemiyor.
1591-Montaigne’in kızının bir kızı doğuyor.
1592-Montaigne ölüyor.

Denemelerin Konusu

Başkaları insanoğlunu yetiştiredursun ben onu anlatıyorum ve kendimde, pek kötü yetişmiş bir örneğine gösteriyorum. Bu örneği yeniden biçim vermek elimde olsaydı onu elbet olduğundan çok başka türlü yapardım. Bir kez yapılmış artık. Şunu söyleyeyim ki, kendimi anlatırken söylediklerim değişik ve değişken olmakla beraber hiç gerçeğe aykırı değildir.

Dünya durmayan bir salıncaktır: Orada her şey toprak, Kafkas’ın kayalıkları, Mısır’ın piramitleri, hem çevresiyle birlikte, hem de kendi kendine sallanır. Durmanın kendisi bile daha ağır bir sallantıdan başka bir şey değildir. Konumu (kendimi) hep aynı halde bulundurmak elimde değil. Doğal bir sarhoşlukla, salına serpile yürüyüp gidiyor. Onu belli bir noktada, canımın istediği bir andaki haliyle alıyorum. Duruşu değil, geçişi anlatıyorum: Fakat yaştan yaşa, yahut halkın dediği gibi «yedi yıldan yedi yıla» geçişi değil, günden güne, dakikadan dakikaya geçişi. Hikayemi saati saatine yazmam gerekiyor. Az sonra değişebilirim. Yalnız halim değil, amacım da değişebilir. Benim yaptığım, değişen ve birbirine benzemeyen olaylar, kararsız ve bazen çelişmeli düşünceleri yazıya dökmektir. Acaba benliğim mi değişiyor, yoksa aynı konulan ayrı koşullara ve ayrı bakımlara göre mi ele alıyorum? Her ne hal ise, kendi kendimden ayrıldığım oluyor. Fakat Demades’in dediği gibi, doğrudan hiç ayrılmıyorum.

Ruhum bir yerde durabilseydi, kendimi denemekle kalmaz, bir karara varırdım: Ruhum sürekli bir arayış ve oluş içinde. Anlattığım hayat basit ve gösterişsiz; zararı yok. Bütün ahlak felsefesi sıradan ve kendi halinde bir hayata da girebilir, daha zengin, gösterişli bir hayata da: Her insanda, insanlığın bütün halleri vardır.

MONTAİGNE ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

1-Denemeler’de gördügüm her şeyi Montaigne’de değil kendimde buluyorum. (PASCAL)

2-Bir kitap buldum burada. montaigne’nin kitabı; yanıma almadım sanıyordum. aman ne hoş adam. ne zevk onunla beraber olmak. (Madame de Sévigné)

3-Montaigne, katoliklerle tatlı tatlı alay eden adamdır. (BAYLE)

4-Montaigne, o hoş sohbet insan.
bazen derin, bazen sudan
şüphe etmesini bilmiş
burnu bile kanamadan
kelli felli softalarla
alay etmiş sakınmadan (VOLTAİRE)

5-Eminim alışacaksınız Montaigne’e. insanoglu ne düşündüyse onda var ve bu kadar kudretli üslup zor bulunur. bir şey ögretmiyor, çünkü hiçbir şeyi kestirip atmıyor. dogmacılıgın tam tersi. magrur adam ama kim magrur degilki? alçak gönüllü görünenler büsbütün magrur degilller mi? her satırında ben; kendim diye konuşuyor; ama ben, kendim demeden hangi bilgiye varılabilir? haydi, bırakın allah aşkına hocam, filozofun, metafizikçinin bundan iyisi görülmemiş (DEFFAND)

6-Montaigne, o tanrı gibi bir adam 16.yy’lın karanlıkları içinde tek başına diri ve tertemiz bir ışık saçmış ve dehası ancak zamanımızda gerçek ve felsefi düşünce hurafelerin, gericiliklerin yerini alınca anlaşıldı. (GRİMM)

7-Montaigne’nin fikirleri yanlış ama güzel. (MALEBRANCHE )

8-Yazarların çogunda, yazan adamı görüyorum, Montaigne’de ise düşünen adamı. (MONTESQUİEU)

9-Çocukken babamın kitaplıgından bana denemeler çevirisinin perişan bir cildi kalmıştı. seneler sonra,kolejden çıkışımda bu cildi okudum ve ötekileri arayıp buldum. bu kitapla ne büyük haz ve hayranlık saatleri geçirdigimi hatırlıyorum. bu kitabı, yaşadıgım başka bir hayatta yazmışım gibi geliyordu bana, o kadar candan bana,benim düşüncemi,benim hayat tecrübemi söylüyordu. (EMERSON)

10-Montaigne ammada fikir çalmış benden! (BERANGER)

11-Montaigne ölüyor. kitabını tabutunun üstüne koyuyorlar;cenazesinde yakını olarak din bilgini charron ve manevi kızı mademoissele de gournay var.resmen septik olarak Bayle ve Naude onlara katılıyor.sonra montaigne az çok baglanlar,bir an için ondan zevk almış olanlar,bir an için yanlızlık sıkıntısından kurtardıgı,şüphe ettirmek sayesinde düşündürdügü kimseler akraba ve komşu olarak madem de savigne,la fontaine;onun yaptıgını yapmaya özenip,onu taklit etmeyi şeref bilenler:La Bruyere,montasqiue,j.j rousseau;ortada tek başına Voltaire;daha az önemli kimseler,karmakarışık saint evramount,daha arkada çagdaşlarımız ve daha hepimiz.ne büyük bir cenaze alayı.bir insan Ben’i için bundan daha fazlası umulabilirmi? peki ama, ne yapıyorlar bu cenaze alayında? merasim icabı hüngür hüngür aglayan mademoiselle de gourney den başka herkes konuşuyor.merhumdan onun sevimli taraflarından,hayata bu kadar karışan felsefesinden bahsediyorlar.herkes kendi kendinden bahsediyor.onunla herkesin ortak oldugu taraflar ortaya konuyor.kimse ona olan borcunu unutmuyor;her düşünce onun bir yankısı gibi….korkarım bu aayda dua eden tek adam Pascal’dır.( SAİNTE-BEUVE )

12-Montaigne’i sevmek kendini sevmek,kendini herşeye tercih etmektir.montaigne’i sevmek yanlız gerçegi degil,dogruluk ve ödev duygusunuda yanlız kendinden yana çekmektir.montaigne’i sevmek,hayatımızda hazlara,aciz tabiatımızın kaldıramayacagı kadar yer vermektir…( BRUNETİERE )

13-Montaigne fransız rönesansını bitirip klasik çagı haber veriyor. (LANSON)

Ayrıca bakınız ⇒ Montaigne’den Seçmeler / Özdeyişler