Gustave Flaubert

Gustave Flaubert Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Ünlü Fransız romancısı Gustave Flaubert (Güstav Flober), 12 Aralık 1821’de Rouen’de doğdu, 8 Mayıs 1880’de doğduğu yere yakın Croisset’de beyin kanamasından yaşama gözlerini yumdu.

Bir cerrahın oğlu olan Flaubert, küçük yaşlardan başlayarak aile içinde bir sevgi ortamında büyüdü. Okul çağında kendi yeteneğinin farkındaydı, ama bu sezgisi dışa karşı hep utangaç ve içedönük bir genç olarak tanınmasnı engellemedi. Sekiz yıl gittiği Rouen Cimnasyum’unda hep yanlış anlaşıldığına ve insanlarca aldatılıp durduğuna inandı. Flaubert, küçük yaşlarda tembel ve dalgacı tanındıysa da sonra birdenbire büyük bir atılımla çalışmaya koyuldu, dokuz yaşında tiyatro oyunları yazmaya başladı, onbirinde Cimnasyum’un altıncı sınıfına ulaştı. Yaşam boyu taşıyacağı aşağılık kompleksine karşın olağanüstü bir öğrenci olarak tanındı. Büyük ilgisi edebiyat ve tarih dersleriydi. İlk denemelerini Le Colibri (Sinek kuşu) adlı okul gazetesinde yayımladı. Tüm sınavları verip olgunluk dönemine ulaşan Flaubert, hukuk öğrenimini seçti. Hukuk Fakültesi’ne yazıldı (1840), ancak ağır bir hastalıkk sonucu kısa bir süre sonra bırakarak Paris’ten ayrıldı, Croisset’ye yerleşti, kendini tümüyle yazarlığa adadı.

Ruh yapısı gereği mesleğe de, evliliğe de yüz çevirdi, sanata sığındı.

Erken yaşta genç düşünür Alfred Le Poittevân’in etkisinde kalarak, onun karamsar düşüncelerinden etkilendi.

Tüm yaşamım Croisset’deki evinde geçiren Flaubert, birer yıl arayla babasının (1845) ve kızkardeşini (1846) kaybetti. Yoğun bir çalışmaya giren yazar, bu arada birçok ülkeyi gezme, inceleme olanağını buldu. 1845’te İtalya’yı, 1847’de Bretagne ve Normandiya’yı, 1849 Ekimi ile 1851 Mayısı arasında Mısır’ı, 1849’da Türkiye’yi, 1858’de Cezayir ve Tunus’u gördü. Fransa’nın toplumsal ve siyasal tarihini yirmi yıl süresince inceledi.

Yaşamında iki kez düş kırıklığı yaşadı. İlki 1846’da tanıştığı şair Louise Colet ile olan beraberliğini 1855’te sona erdirmesiydi. Otuz dört yaşında Paris’e uğradığında, doktorunun öğüdüne uyarak eğlenecekti. Macerasız yaşadığına inanmayan arkadaşı George Sand şu ters cevabı verecekti: “Sanat ile kadınlar arasında bir seçim yapmak gerek; ben seçtim seçeceğimi çoktandır.”

Flaubert’i ikinci bir düş kırıklığına uğratan olay, zengin olma hırsıyla yazdığı Aday adlı oyunun başarısızlığı oldu (1870). Oysa maddi sıkıntısı olmayan bir yaşamı vardı. Bu başarısızlığına sanki sevinerek, yarım kalan yazı çalışmalarına döndü. Ve çok çalışan bir yazar oldu. O kadar ki “Yatağa yattığımda cümlelerim, Romalıların yolları inleten atlı arabaları gibi çınlar durur kafamda” diyerek yirmi dört saatini edebiyata verdiğini dile getiriyordu.

Henri Guillemin’nin yazdıklarına göre, mektuplarında çok duyguluydu, ama sözünü sakınmazdı, boş vakti yoktu, yaşlı annesini gezdirmekten hoşlanır, yeğeni Caroline’i derse çalıştırmaktan kaçınmazdı. Dostluğa çok önem verirdi. George Sand, İvan Turgenyev, Emile Zola, Guy de Maupassant görüştüğü yakın dostları oldu.

Eserlerini Croisset’deki evinde olgunlaştırmaya çalıştı. Adını yaygınlaştıran ve beş yıldır üzerinde çalıştığı eseri Madame Bovary 1856 yılında “Revue de Paris” dergisi tarafından bölümler halinde yayımlandı. O kutlama beklerken, yerleşmiş geleneklere, din ve ahlak kurallarına aykırı davranmakla suçlandı, soruşturma açıldı, adalet önünde hesap vermeye çağrıldı (1857). O “Madame Bovary benim” derken, çağının, gerçeğin aynası olduğunu söylemek istiyordu. Savcının ila aylık hapis istemini reddeden mahkeme, 7 Kasım 1857’de aklanmasını karara bağladı.

Flaubert’in davası yazarın “gerçeği” olduğu gibi açıklama hakkı üzerinde döndü. Aklandıktan sonra romanın ün kazanmasına yardım etti. 1857’de kitap olarak yayımlanmasını edebiyat çevreleri coşkuyla karşılasa da Flaubert, mahkemenin getirdiği yıpranmışlıkla üzüntülüydü. Ortamdan uzaklaşmak için Kuzey Afrika’ya gitti. Bu gezi sırasında yazmakta olduğu Salambo için döküman topladı. Bu romanı üzerine altı yıl çalıştı. Antik Kartaca’yı konu alan Salambo da çalışmasına değdi, beğenilen bir roman oldu.

Flaubert’in daha sonraki çalışması duygusal eğitimi içeren bir kitaptır. Bunu yedi yılda tamamlayabildi. Çünkü arka arkaya üç kez yazdığı bu romanın birkaç kez adını da değiştirdi. Sonunda Ermiş Antonius dedi. 1870’te yayımlanan Bir Delikanlının Hikâyesi’nin beğenilmeyişi de onu üzdü. Uzun romanı Bouvard ile Peuchet’yi yazarken bir yandan da Trois Contes’i (1887, Üç Hikâye) tamamladı.

Gustave Flaubert, Fransız edebiyatında gerçekçiliği başlatan yazar oldu, önemi ölümünden sonra anlaşılabildi.

Türk ve Dünya Edebiyatındaki Yeri

Türk edebiyatında Flaubert’in okunması neredeyse tam bir yüzyıl sonra gerçekleşebildi. 1939’da Ali Kâmil Akyüz, Madam Bovary’yi çevirdi. Aynı tarihlerde İsmail Hakkı Alişan tarafından da Salambo yayımlandı. Türk edebiyatının bu denli geriden izlemesi, aslında bir ölçüde yeni kurulan Cumhuriyet’in Batı’ya açılma politikasıyla mümkün olabildi. O da olmasa, Osmanlı devletinin devamında belki bu olanak da bulunmayacaktı. Öte yandan Cumhuriyet dönemi yazarlarımız, Flaubert’den çok etkilendi. Yaşar Kemal’den Tahsin Yücel’e birçok romancının övgüyle söz ettiği yazar oldu.

Flaubert, kendisi üzerine yapılan incelemelerin ortaya koyduğuna göre, kimliği delikanlılık çağında oluştu. Her şeyden önce sanatın bir çıkara dayanmaması gerektiğini savundu. Kendi benliğini öne çıkarmayı kabul etmedi. Bir eseri hariç, birinci tekil anlatımı da benimsemedi. Öte yandan edebiyatın bir davayı kanıtlamakla görevlendirilemeyeceğini savundu. Yani tezli romana karşı çıktı. Tek tutkusu ‘gerçeği görmek, gerçeği söylemek’ti. Bunun için de yaşamını gerçeği yakalamaya adadı ve şöyle dedi: “Tepesine bir meşale yerleştirmek için bir nevi çıplak sütun haline getirmek istiyorum hayatımı.”

Türkçede de Yayımlanan Başlıca Eserleri

Madam Bovari (Ali Kami Akyüz, 1939);
Saf Bir Kalp (Ferit Namık Hansoy, 1939);
Salambö (İsmail Hakkı Alişan, 1935; Samih Tiryakioğlu, 1962);
Üç Hikâye (Fikret Anel, 1955; Asım Bezirci, 1955);
Madame Bovary, Taşra Yaşayışı (Tahsin Yücel, 1956);
Madame Bovary (Samih Tiryakioğlu, 1960; Nurullah Ataç-Sabri Esat Siyavuşgil, 1967; Nisrin Altınova, 1970);
Bir Delikanlının Hikâyesi (Şerif Hulusi Kurbanoğlu, 1964);
Ermiş Antionius ve Şeytan (Sabahattin Eyuboğlu, 1968);
Gönül ki Yetişmekte (Bir Delikanlının Romanı, C. Süreya, 1982);
Madam Bovary (İsmail Yerguz, 2001)

Gustave Flaubert Eserleri

Roman:

Madame Bovary (1856)
Bir Delikanlının Hikayesi (1870 iki cilt: Bir Delikanlının Hikayesi 1964, Gönül ki Yetişmekte 1982)
Ermiş Antonius ve Şeytan (1968)
Bouvard ile Pecuchet (1881)
Salambo (roman) (1862, Türkçe 1935-1985)

Oyun: