Edebi Dil ve Özellikleri

Edebî dil hakkında yazdığı makalede, ayrıntılı bilgiler veren İsmail Çetişli, edebî dil’in özelliklerini sıralar. Ona göre;

“1- Edebî dilin kaynağı, milletin ortak dil hazinesidir;
2- Edebî dil, günlük hayatta kullanılan dil değildir;
3- Edebî dil, ilmî hayatta kullanılan dil değildir;
4- Edebî dil, ortak yazı dilini esas alır;
5- Edebî dil, işlenmiştir;
6- Edebî dil, zengindir;
7- Edebî dil, ferdîdir;
8- Edebî dil, “söz”dür;
9- Edebî dil, ortak/tabii dile göre sapmadır;
10- Edebî dil, muğlak ve kapalıdır;
11- Edebî dilin varlık amacı güzelliktir;
12- Edebî dil, bire bir tercüme edilemez…”10

Bu özellikleri taşıyan edebî dilin bir sanatçıda ferdî olarak üslup dokusuna bürünmesi, elbette günlük dilin anlayabildiğimiz sınırları içinde olamaz. Edebî dil; kaynağı, bir sanatkârda mizaç hâline gelmesi, tatbikatı, edebî metinde tezâhürü vb. durumlarıyla İsmail Çetişli’yi çok yönlü bir genel değerlendirmeye götürür:

“…edebiyat dili/edebî dil, günlük ve ilmî dille aynı kaynaktan beslenmesine veya aynı dil unsurlarını kullanmasına rağmen, onlardan bir hayli farklı ve başka bir dildir. Söz konusu farklılık, tamamiyle dil veya dil unsurlarının farklı biçim ve tarzda kullanılmasından; onlara farklı mana, ses, çağrışım ve duygu değerleri yüklenmesinden; onların yeni ve orijinal terkiplere dönüştürülmesinden kaynaklanır. Bir başka ifadeyle edebî dil, dilin alelade bir iletişim ‘vasıta’sı olmaktan çıkarılıp ‘amaç’ seviyesine yükseltilmesi ve sanat objesine dönüştürülmesi ile elde edilir. Şair veya yazar dediğimiz insanlar, sahip oldukları olağanüstü sabır, gayret, hassasiyet, zevk-i selim ve kabiliyetleriyle böyle bir dil terkibinin sanatkârlarıdır. Hepimizin çok iyi bildiğini zannettiğimiz dil, onların kaleminde dinleyen ve okuyanda heyecan ve hayranlık uyandıran bir güzellik objesine; yani edebiyat sanatına dönüşür. Tıpkı alelade bir mermer kütlesinin heykeltıraşın elinde nadide bir heykele dönüşmesi gibi. Buradan hareketle diyoruz ki edebî dil, dil içinde bir ‘üst dil’dir.” 11

Kaynak:
10 Çetişli, İsmail, “Edebiyat Dili / Edebî Dil”, Türk Yurdu Dergisi, Şubat-Mart, nu.162-163, s.116-124.
11 Çetişli, İsmail, agm. Türk Yurdu Dergisi, Şubat-Mart, nu.162-163, s.116-124.
TAED 36,