Fareler ve İnsanlar Roman Özeti – John Steinbeck

Fareler ve İnsanlar, (İngilizce: Of Mice and Men), Nobel Edebiyat Ödülü sahibi yazar John Steinbeck tarafından yazılmış bir novella (uzun hikâye)dır. İlk defa 1937 yılında yayınlanan eser, iki gezgin çiftlik işçisi olan George Milton ve Lennie Small’un Büyük Bunalım sırasında Kaliforniya’da yaşadıkları trajik olayları anlatır.

1920’lerde kendisi de evsiz gezici bir çiflik işçisi olan Steinbeck’in kendi deneyimlerine dayanan novellasının başlığı, Robert Burns’ün To a Mouse (Bir Fareye) isimli şiirinden alınmıştır. Scots dilinde yazılan şiirin sıkça alıntılanan iki dizesi şöyledir: “The best laid schemes o’ mice an’ men/Gang aft agley (En iyi planları farelerin ve insanların/Sıkça ters gider”).

ABD’de orta öğretimde okunması zorunlu kitaplardan biri olan Fareler ve İnsanlar, karakterlerinin saldırgan ve bayağı dili sebebiyle sıkça sansüre hedef olmuş, bu yüzden de American Library Association tarafından 21. yüzyılın en fazla sorgulanan kitapları arasında gösterilmiştir.

Fareler ve İnsanlar Konusu

Zeki ve kinik bir adam olan George Milton ile ismiyle tezat oluşturacak şekilde iri ve çok güçlü ama akli dengesi bozuk olan Lennie Small, Büyük Bunalım sırasında çiftlikten çiftliğe dolaşarak iş arayan göçmen toprak işçilerinden ikisidir. Kaliforniya’daki Salinas Vadisi’nde, Soledad yakınlarında bir çiftlikte iş bulurlar ve para biriktirmek için çalışmaya başlarlar. Kendilerine ait bir parça toprak edinip oraya yerleşmeye dair ortak bir hayalleri vardır. Lennie bu hayali George’a defalarca anlattırır ve en çok da besleyip okşayabileceği yumuşak tavşanlarla ilgili kısmını sever. George da Lennie’nin bu takıntısını, onu korumak için, başını belaya sokarsa tavşanlara bakmasına izin vermeyeceğini söyleyerek kullanır. İkili, daha önce çalışmakta oldukları Weed’deki çiftlikten, Lennie’nin yumuşak şeylere dokunma takıntısıyla bir genç kadının elbisesini okşamasının tecavüz girişimi olarak görülmesi sebebiyle kaçmışlardır. Yeni çiftlikte, ikilinin hayali gerçek olmaya daha da yaklaşır. Yaşlı ve bir elini çiftlikte kaybetmiş bir işçi olan Candy, ikiliyle parasını birleştirmeyi ve böylece ay sonunda hayallerindeki çiftliği satın almayı önerir. Ancak bu hayal, çiftlik sahibinin oğlu olan Curley’nin genç ve güzel karısının Lennie tarafından saçını okşamaya çalışırken yanlışlıkla öldürülmesiyle suya düşer. Curley hemen bir linç grubu oluşturur. Diğer işçiler gibi yalnızlık ve acı dolu bir hayat sürmeye mahkûm olduğunu anlayan George, arkadaşının, intikam peşindeki Curley tarafından vahşice öldürülmesini istemez. Lennie’yi onlardan önce bulur, hayallerindeki çiftliği anlatarak sakinleştirir ve kafasının arkasına dayadığı silahı ateşleyerek öldürür.

Fareler ve İnsanlar Karakterler

George Milton: Lennie ile arkadaşlık eden zeki bir adam. Lennie’yi korur ve onunla birlikte daha iyi bir hayat sürmenin hayallerini kurar.

Lennie Small: George ile birlikte dolaşan, akli dengesi bozuk ama çok güçlü bir adam. George ile satın alacakları çiftlikte tavşan beslemeyi hayal eder.

Candy: Bir elini çiftlikte kaybeden ve çalışabileceği günlerin sonuna yaklaşan bir işçi. Lennie ve George’un çiftlik alma hayaline ortak olmak ister.

Candy’nin köpeği: Yaşlı ve sakat olduğu için Carlson tarafından vurularak öldürülür. Köpeğin öldürülüş biçimi, Lennie’nin sonu hakkında bir öngörüdür.

Curley: Patronun oğlu olan kavgacı bir genç adam. Yarı profesyonel boksördür. Karısını kıskanır ve korumaya çalışır, bu sebeple Lennie’den baştan beri hoşlanmaz.

Curley’nin karısı: Curley’nin, güvenmediği genç ve güzel karısıdır. Diğer karakterler ondan “Curley’nin karısı” şeklinde bahsettiği için, eserdeki isimsiz tek karakterdir. Bu karakterin kendine has bir kişiliğe kavuşturulmamış olması, eserdeki varlık sebebinin de altını çizer: Steinbeck’e göre “o bir kişi değil bir semboldür. Lennie’nin gözünü boyamak – ve ona tehlike oluşturmak – dışında bir işlevi yoktur.”

Slim: Ustabaşıdır. Curley’nin saygılı davrandığı tek karakterdir ve diğer tüm karakterlerden de saygı görür.

Crooks: Çiftlikteki tek zenci işçidir. Candy gibi sakattır. Bir atın tekmelemesi sonucunda kambur kalan sırtı sebebiyle bu ismi (İngilizce’de crook, kanca anlamındadır) almıştır. Diğer işçilerden ayrı bir yerde yaşar ve ayrımcılığa maruz kalır.

Carlson: Candy’nin köpeğini gözünü kırpmadan öldüren çiftlik işçisidir.

Whit: Çiftlikteki işçilerden biridir.

Patron: Curley’nin babası, çiftliğin sahibidir.

Clara teyze: Geçmişten bahsedilirken adı geçen, Lennie’nin teyzesidir. Lennie, onun ölümüyle ortada kalmıştır.

Fareler ve İnsanlar Temalar

Steinbeck’in İnci isimli romanı gibi, Fareler ve İnsanlar da insan olmanın doğasını ve bireyin evrende kendini konumlandırma çabasını açıklamaya çalışır. Steinbeck bu yolla, birçok temaya değinir: hayaller, yalnızlık, zenginliğin zulmü getirmesi, güçsüzlük ve geleceğe güvenle bakamama ya da kadercilik.

Steinbeck kitap boyunca hayallere vurgu yapar. George bağımsızlığı, kendi kendinin patronu olmayı, bir çiftliğe sahip olup “birisi” olabilmeyi hayal eder. Lennie’nin hayali ise George ile birlikte kendi çiftliklerine taşınmak ve orada yumuşak şeylere dokunma saplantısını karşılayacak şeyler yapabilmektir. Candy, ölen köpeği ile kaybettiği sorumluluğa yeniden kavuşmak ve George’un yanında kendine yaşlılık günlerinde kalacak bir yer bulabilmek ister.

Crooks özsaygısını tekrar kazanabileceği, kabul edilip güvende olabileceği bir yerde yaşamayı düşler. Curley’nin karısı ise, Curley ile evlenerek kaybettiği ünlü olma şansını tekrar yakalamak ve bir aktris olmak ister.

Yalnızlık bir çok karakterin hayatında öne çıkan bir faktördür. Candy, köpeği öldürülünce yalnız kalır. Curley’nin karısı yalnızdır çünkü kocası umduğu gibi kendisine arkadaş olacak biri değildir. Yalnızlığını çiftlikteki diğer erkeklerle flört ederek gidermeye çalıştıkça Curley’nin kıskançlığı ve hırçınlığı artar. George ile Lennie’nin birlikteliği de yalnızlığın bir sonucudur. Crooks bu temayı eserde şu sözlerle vurgular: “Kimsesi yoksa adam delirir. Kim olduğu hiç fark etmez, yeter ki yanında olsun.” Yazar bu temaya yapılan vurguyu, öyküyü “Soledad” şehrine yakın bir yerde kurgulayarak artırmıştır, çünkü şehrin adı İspanyolca’da “yalnızlık, tek başınalık” anlamına gelir.

Yalnızlığı yok edecek bir arkadaşlık ihtiyacının yanı sıra Steinbeck, insanların çeşitli davranışları sebebiyle yalnızlığın nasıl çoğaldığını da vurgular. Örneğin Curley’nin kıskanç davranışları karısının daha da yalnız kalmasına sebep olur, çünkü çiftlikteki diğer erkekler ondan uzak durmayı tercih eder. Sürekli alay edilen Crooks, yatakhane yerine ahırda kalmaya zorlanınca yalnızlığı artar.

Steinbeck’in karakterleri, zihinsel, ekonomik ya da sosyal sebeplerden dolayı genelde güçsüzdür. Tüm karakterlere göre en yüksek fiziksel güce sahip olan Lennie’nin, çiftlik işçileri arasında etrafındaki kişilerden saygı görmesi beklenir. Ancak zihinsel yetersizliği, fiziksel gücünün önüne geçerek Lennie’yi de güçsüz kılar. Büyük Bunalım’dan etkilenmiş bir toplumun fertleri olan diğer karakterler ise ekonomik sebeplerle güçsüzdür. George, Lennie ve Candy bir çiftlik satın almak isterler ancak, yeterli paraları olmadığı için bunu başaracak güçte değildirler.

Fareler ve İnsanlar Yazılışı

Fareler ve İnsanlar Steinbeck’in roman-oyun olarak adlandırılabilecek türdeki ilk denemesiydi. İkişer bölümden oluşan üç perdeyi içeren eser, hem bir novella hem de bir tiyatro oyunu olarak yazıldı. Yazar, tiyatroda aynen oynanabilecek bir roman, ya da roman gibi okunabilecek bir oyun yazmaya çalışmıştı.

Steinbeck bu kitabı, Gazap Üzümleri ile bir arada, Monte Sereno, California’da yazdı. Yazar eserin ilk başlığını Something That Happened olarak belirlemişti, ancak Robert Burns’ün To a Mouse şiirini okuduktan sonra bu başlığı değiştirdi. Bu şiirde anlatıcı, tarlasını çapalarken bir farenin yuvasını bozduğu için duyduğu üzüntüyü anlatır.