Memduh Şevket Esendal Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Mustafa Memduh Şevket Esendal (29 Mart 1883, Çorlu – 16 Mayıs 1952, Ankara) Yazar, diplomat, siyasetçi.

M.Ş.E., Mustafa Memduh, İstemenoğlu gibi imzalar da kullandı. Yoksul bir ailenin çocuğudur. İlkokulu bile bitiremedi, kendi kendini yetiştirdi. Yirmi yaşında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi (1906). Bir yıl sonra babası öldü. Ailenin tüm sorumluluğu kendisine kaldı. İstanbul’a göç etmek zorunda kaldılar. İttihat ve Terakki tarafından İstanbul Teftiş Kurulu’na çağrıldı, parti müfettişi görevi verildi. Tüm yurdu gezme, görme olanağı kazandı. Kurtuluş Savaşı’mız sırasında Atatürk’le birleşen İttihatçılar arasında yer aldı. Büyük Millet Meclisi kurulunca Azerbaycan’a ortaelçi oldu. Bu görevi 4-5 yıl yürüttü. İstanbul’a dönünce Kabataş ve Galatasaray liselerinde tarih­-coğrafya öğretmenliği yaptı. Tahran elçiliğine atandı (1925-1930). Elazığ’dan milletvekili oldu (1930-1932), Kabil (1932) ve Moskova elçiliği yaptı. Bilecik’ten iki ayrı dönem milletvekili, daha sonra da CHP genel sekreteri seçildi. 16 Mayıs 1952’de Ankara’da yaşama gözlerini yumdu.

Esendal’ın ilk yazıları İrtika (1902), Musavver Fen ve Edep (1900) gazete ve dergilerinde çıktı. Ama onun asıl hikayeleri ne zaman yazdığı bilinmiyor. Yayınılanan ilk hikayesinin 4 kanunu­evvel 1324 (17 aralık 1908) tarihli Tanin gazetesinde çıkan “Veysel Çavuş” olduğu Muzaffer Uyguner tarafından saptandı. İkinci olarak yayımlanan ise Çığır gazetesinin 1911 tarihli sayısında yer alan “İkisinin Arasında” adlı hikayesidir. Yine bu derginin 47. sayısındaki “Korku” adlı hikaye onundur. Ağustos 1912 tarihini taşıyan “El Malının Tasası” daha sonraları Meslek dergisinde “Vapur Davası” adıyla yayımlandı (31 mart 1925), son kez de “Temiz Sevgiler” adıyla işlenerek aynı adı taşıyan kitabına alındı. Toplanabilen hikayelerinin sayısı 69′ a ulaştı.

1934 yılında M.Ş.E. takma adıyla Ayaşlı ile Kiracıları romanını yayımladı. Bu romana CHP’nin düzenlediği roman yarışmasında derece verildi. Ülkü, Sanat ve Edebiyat Gazetesi, Seçilmiş Hikayeler Dergisi, Türk Dili, Ulus dergi ve gazetelerinde hikayeleri yayımlandı.

Politikadaki kişiliğini ayrı tutmak istediğinden çalışmalarını, sayıları 12’yi bulan takma adlarla yayımladı. M.Ş.E., Mustafa Yalınkat, Mustafa Memduh, M.Oğulcuk, İstemenoğlu en çok kullandığı takma adlarından oldu.

Esendal, Cumhuriyet dönemi öykücülüğünde kendine özgün bir yer edindi. Bu yer, gelişim çizgisindeki Türk öykücülüğü için önemli bir kilometre taşı sayıldı. O yıllarda birkaç usta öykücü kişiliğinde temsil edilen Türk öykücülüğü, Esendal’ın kaleminde apayrı bir nitelik gösterdi. Esendal, toplumumuzun büyük çoğunluğunu oluşturan vefalı, çalışkan; evine, işine, yurduna bağlı insanları severek anlatan bir usta öykücümüz oldu. Fethi Naci, “Telgraf yazar gibi yazıyor romanını” dedi.

Memduh Şevket Esendal’ın Eserleri

Roman:

• Ayaşlı ve Kiracıları (1934-1957)
• Vassaf Bey (1983, ölümünden sonra)
• Miras

Öykü

• Bir Kucak Çiçek
• Bizim Nesibe
• Gödeli Mehmet
• Güllüce Bağları Yolunda
• Hava Parası
• İhtiyar Çilingir
• Kelepir
• Mendil Altında
• Otlakçı
• Sahan Külbastısı
• Veysel Çavuş
• Gönül Kaçanı Kovalar
• Mutlu Bir Son
• Hikayeler 1. Kitap (1946, Otlakçı adıyla 1958)
• Hikayeler 2. Kitap (1946 Mendil Altında adıyla 1958)
• Temiz Sevgiler (iki cilt, ölümünden sonra 1983)
• Veysel Çavuş (1984, ölümünden sonra)
• Bir Küçük Çiçek (1984, ölümünden sonra)
• İhtiyar Çilingir (1984, ölümünden sonra)
• Bütün eserleri 9 cilt olarak 1983-1984’te yayınlandı

Hatıra

• Tahran Anıları ve Düşsel Yazılar

Mektup

• Kızıma Mektuplar
• Oğullarıma Mektuplar