Teşhis (Kişileştirme) Söz Sanatı

Teşhis (Kişileştirme): İnsana ait özelliklerin insan olmayan varlıklara mal edilmesiyle gerçekleştirilen mecazlı bir anlatım özelliğidir. Bazen benzetme çoğu zaman da kapalı istiare biçiminde gerçekleştirilir.

Örnekler:

“Sevincinden ağlayan, gülen, haykıran rüzgâr
Kalplere sevinç, umut ve inanç getiriyor.”

Rüzgâr, insan gibi sevinmekte, sevincinden ağlamakta, gülüp haykır maktadır. Böylece kişileştirme gerçekleştirilmiştir. Kendisine benzetilen”insan” söylenmediği, gülmek, ağlamak, sevinmek, haykırmak gibi insana ait özellikler ‘benzetme yönleri’ belirtildiği için kişileştirme, kapalı istiare biçiminde gerçekleştirilmiştir.

“Rüzgâr, bir insan gibi sevincinden ağlıyor, gülüyor, haykırıyordu.” denirse benzeyen de kendisine benzetilen (insan) de belirtildiği için kişileştirme, benzetme şeklinde gerçekleştirilmiş olur.

“Dağ başını duman almış
Gümüş dere durmaz akar.”

İkinci dizede, insanın ‘ağlama’ özelliği ‘dere’ye aktarılmış, dere kişileştirilmiştir. Aynı zamanda kapalı istiare yapılmıştır.

“Ben öpmeden önce yanaklarını
Varsın teller, tüller, duvaklar öpsün.”

teller, tüller, duvaklar’ kişileştirilmiştir.

“Besbelli her saat artar kederi
Belki de yüreği yara dağların.”

İnsana ait ‘yüreği yaralı’ ve ‘kederli’ olmak dağlara verilmiştir.

Bir yağmur başlar ya inceden ince
Bak o zaman topraktaki sevince.”

‘sevinmek’ özelliği toprağa verilmiştir.

“Renkler başkalaştı gün ortasında
Koyu bir karanlık öptü denizi.”

‘öpmek’ özelliği karanlığa mal edilmiştir.

“Bir bulut gezer yayla yayla Anadolu’yu
Bir baştan başa selâm götürür.”

‘selâm götürmek’ özelliği buluta verilmiştir.

“Aynalar, bakmayın yüzüme dik dik
İşte yakalandık, kelepçelendik.”

Şair, kendisine dik dik baktıklarını söyleyerek ‘aynaları’ kişileştirmiştir.

“Kuşlar, senin uzak diyarlara gittiğini söylediler bana.”

‘Kuşlar’ konuşmaktadır, kişileştirme yapılmıştır.

“Konunun hassasiyeti nedeniyle kalemimin çok temkinli hareket ettiğini okurların fark etmişlerdir.”

‘kalem’ insan gibi temkinli, tedbirli, ölçülü hareket ediyor.

Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz!

1. “Toplanırken göklerde bulutlar yığın yığın
Hırçın bir fırtınaya dönüşüyordu deniz.”

2. ” Dans eden kelebekler, şarkı söyleyen kuşlar, göz kırpan çiçekler vardı o yerde.”

3. “İçmiş gibi geceyi bir yudumda / Göğün mağrur bakışlı bulutları.”

4.”Dinle yolcu bu su onun sesidir/Sinsi adımlarla akşam yürüyor.”

5. “Rüzgâr uyumuş, ay gülüyor; her taraf ıssız.”

6. “Yeditepe üstünde zaman bir gergef işler.”

7. “Çukurova bayramlığın giyerken.”

8. “Bir balık ağlıyordu / Denizde / Başını yaslamış / Ufacık bir yosun parçasına.”

9. “Dinmiş denizlerin şarkısı, rüzgâr uymakta
Körfez düşünür, Kanlıca mahzundur uzakta.”

10.”Yeşil sedirlerde dinlenir huzur.”

11. “Mavi tulumbayla gülümser evim.”

12. “Çocukluğum oynar serin avluda.”

13. “Bir bahar sabahının karanlığında ıssız
Gökte diz çökmüş iki titrek ışıklı yıldız.”

14. “Ay suda bestelerken en güzel şarkıyı
Küreklerim de suya en derin şiiri yazdı.”

15. “Akdeniz’in dalgaları cilveli / Akdeniz’dir denizlerin güzeli.”

16. “Haliç’te bir vapuru vurdular dört kişi
Demirlemişti, eli kolu bağlıydı, ağlıyordu.”