Sıfat-Fiiller (Ortaçlar) Özellikleri, Örnekler | Sıfat-Fiil Grupları

Sıfat-Fiiller (Ortaçlar) Özellikleri, Örnekler | Sıfat-Fiil Grupları

Sıfat-Fiiller (ortaçlar) fiillerden;

  • -an (-en),
  • -ası (-esi),
  • -mez (-maz),
  • -ar (-er, -r),
  • -dik (-dık, -tik, -tık),
  • -ecek (-acak),
  • -miş (-mış, -muş, -müş)

ekleriyle türetilip sıfat görevinde kullanılan sözcüklerdir.

  • Yetkililer, yanan ağaçların yerine yenilerini dikecekmiş.

Bu cümlede, “yan-” eylemi, “-an” ekini alarak “ağaç” adını niteleyen bir sıfat olmuştur. Eylem olumsuzluk ekini (-ma) de alabildiği (yanmayan) için, bu sözcük aynı zamanda eylem anlamı taşımaktadır. Dolayısıyla “sararmış” sözcüğü sıfat-fiildir.

Aşağıdaki cümlelerde koyu yazılan sözcükler, sıfat-fiildir.

  • Yan daireye taşınan komşumuzla çok iyi anlaştık.
  • Durakta durmayan otobüsün şoförünü şikâyet etti.
  • Burası yaşanası bir doğa parçasıydı.
  • Şiirimle ilgili anlaşılmaz yorumlar yaptılar.
  • Alışverişlerinde hep bilinir markaları tercih ederdi.
  • Eşyalarımızı buradaki tanıdık bir esnaftan aldık.
  • Yeni kaymakam, gitmedik köy bırakmadı.
  • Yapılacak yol, bizim tarlaları ikiye bölüyordu.
  • Günlüğe yazılmayacak şeyler de var elbette.
  • Olgunlaşmış elmalar ağaçlarda bizi bekliyor.
  • Sanatçının hiç yayımlanmamış öyküleri ortaya çıktı.

» Sıfat-fiiller, öteki sıfatlar gibi adlaşabilir:

  • Kuyrukta bekleyenler şikâyet etmeye başladı.
  • Öğretmen ödev yapmayanlara kızdı.
  • Defterine yazdıklarını bize okudu.
  • Ona söylediklerimi sana da söylüyorum.
  • Bu kitaplardan beğendiklerini alabilirsin.
  • Ben tavuğun iyice pişmişini severim.
  • Bende bu kitabın, yazarı tarafından İmzalanmışı var.
  • Tatilde okuyacaklarımı tek tek belirledim.
  • Programa katılacaklar adlarını bana yazdırsın.
  • Bu diyette yenmeyeceklerin bir listesini çıkardım.

» “-dik” ve “-acak” ekiyle kurulan sıfat-fiiller, tamlanan (iyelik) eki alabilir:

  • Anlatacağım masalı çok beğeneceksiniz.
  • Size, kalacağınız odaları gösterelim.
  • Şimdi söyleyeceklerimi aklınızdan hiç çıkarmayın.
  • Aldığım kitapların hiçbirini okumadım.
  • Orada çektiğiniz fotoğrafları çok merak ediyorum.
  • Sevdikleriniz için buradan hediye alabilirsiniz.

» Sıfat-fiiller bazen sıfat görevinde kullanılmayabilir:

  • Sabahtan beri seni aradığımı söylemediler mi?
  • Hikâyeden anladıklarımı size anlatacağım.
  • Derslerine çok çalıştığını annene söyledim.
  • Seni unutmayacağımdan emin olabilirsin.
  • Onun yakında burada işe başlayacağını duydum.
  • Bu şehri seveceğinizi sanıyorum.

Dikkat!

Sıfat-fiil eklerini alan bazı sözcükler, eylemsi özelliğini yitirerek kalıcı isim olur.

  • İhtiyar adam çocuklarının geleceğini düşünüyordu.
  • Buzdolabında hiç yiyecek kalmamış.
  • Kurşunkalemle yazdığı için hep açacak taşırdı.
  • Buradaki fakir insanlara giyecek yardımı yapılacakmış.
  • Ünlü yazar, son romanının tanıtımını ilginç bir yolla yapıyor.
  • Şirketin gelirleri artınca yeni şubeler açmaya karar verdik.
  • Köyün hemen ilerisinde bir çağlayan vardı.
  • Benim bineceğim dolmuş buradan kalkıyor.
  • Bizim yaramaz, yine okulda arkadaşlarıyla kavga etmiş.

SIFAT-FİİL GRUBU

Bir sıfat-fiil ve bu sıfat-fiile bağlı unsur veya unsurlardan kurulan kelime gruplarına sıfat-fiil grubu denir.

Grubun ana unsuru sıfat-fiildir ve sonda bulunur. Cümleler öğelerine ayrılırken sıfat-fiil ve ondan önce gelen ve ona bağlı olan kelimeler ayrılmaz.

Sıfat-fiil, grupta yüklem görevindedir. Vurgu, sıfat-fiilden önceki unsurdadır.

» Sıfat-fiilden önce gelen kelimeler, cümlede olduğu gibi, özne, nesne, zarf tümleci ve dolaylı tümleç olarak adlandırılırlar. Bu yüzden sıfat-fiillerle ve sıfat-fiil gruplarıyla birleşik cümleler yapılır.

  • Eski İstanbul’un güzel semtlerini yaratan / Türklük ⇒ (Sıfat / isim)
  • Eski İstanbul’un güzel semtlerini / yaratan ⇒ (nesne/yüklem)
  • Bütün hayalleri yıkılmış / insanlar ⇒ (sıfat/isim)
  • Bütün hayalleri / yıkılmış ⇒ (özne/yüklem)
  • Her içine girdiği odaya bir şefkat serinliği getiren / bu kız ⇒ (sıfat/isim)
  • Her içine girdiği odaya / bir şefkat serinliği / getiren ⇒ (dolaylı tümleç/nesne/yüklem)

» Bu grup, kelime grubu içinde sıfat ve isim; cümlede, özne, nesne, zarf ve yer tamlayıcısı olarak kullanılır.

  • Mısralarında nağme hissedilmeyen / bir manzume ⇒ (Sıfat / isim)
  • Bu eseri tamamlamak için ne kadar çabaladığını / hiç kimse bilmiyordu. ⇒ (Sıfat-fiil grubu / isim)
  • Sabrından saray yapan / sultanları bilirim. ⇒ (Sıfat / isim)

» Birleşik isim olarak kullanılan sıfat-fiiller vardır:

  • Vatansever,
  • cankurtaran,
  • çöpçatan…

Ayrıca bakınız:

Fiilimsiler
a) İsim-fiiller (Ad-Eylem)
b) Sıfat-Fiiller (Ortaç)
c) Zarf-Fiiller (Bağ-Fiil, Ulaç)

SÖZCÜK TÜRLERİ:

Benzer İçerikler:

İlginizi Çekebilir:
Kapalı
Başa dön tuşu