Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı Romanları ve Yazarları

Aşağıda Tanzimat Dönemi‘nde (1860-1895) yayınlanmış bazı romanlarımızla ilgili bilgiler yer almaktadır.

Tercüme-i Telemak (1862):

Türk edebiyatında roman türünün serüveni çeviri eserlerle başlamıştır. Fransız yazar Fenelon’dan çevrilen Tercüme-i Telemak, edebiyat tarihimize ilk roman çevirisi olarak geçer. Çeviren Yusuf Kâmil Paşa’dır. Bu çeviriyi başka çeviriler izleyecek, roman türü gazete tefrikalarıyla (bölüm bölüm yayımlama) halka ulaştırılacaktır.

Taaşşukı Talat ve Fitnat (1872):

Yazarı Şemsettin Sami’dir. Taaşşukı Talat ve Fitnat, roman tekniği açısından zayıf olsa da edebiyatımızın ilk yerli roman denemesi kabul edilir. Olaylar İstanbul’da geçer ve olayların anlatımında çokça tesadüfe yer verilir. Romanda hüsranla biten bir aşk anlatılmaktadır. Görücü usulüyle evliliğin yerildiği romanda başka toplumsal meselelere de değinilir. Osmanlı toplumunun Batı’yla tanışmaya başladığı bir zaman dilimini yansıtan romanın dili dönemine göre sadedir.

İntibah (1874):

Yazarı Namık Kemal’dir. İntibah, edebiyatımızın ilk edebî romanıdır. Olaylar İstanbul’da geçer. Mirasyedi bir tip olan Ali Bey’in başından geçenler anlatılır. Eserde olay örgüsündeki tesadüfler dikkat çeker. Yazar, roman kişilerini anlatırken taraflı davranır; olaylara müdahale eder. Kişiler tek yönlüdür; iyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür. Kötüler romanın sonunda cezalandırılır. Betimlemeler süslü ve uzun cümlelerle yapılmıştır ve romanla tam bir bütünlük göstermez. Romanın “Son pişmanlık fayda vermez.” cümlesiyle bitirilmesi toplumu yönlendirme kaygısıyla yazıldığını gösterir. Eserde Batı’yla tanıştığımız yıllar anlatılır.

Cezmi (1880):

Cezmi, Namık Kemal’in 1880 yılında yayınlanan tarihî romanıdır. Romanın başkişisi Cezmi, Osmanlı-İran savaşlarında kahramanlıklar gösteren bir askerdir. Aşk temasının da işlendiği romanda kahramanlıklar, duygular ve hayaller eşliğinde anlatılır. Cezmi, ilk tarihî romanımızdır. Romanda tarihî kişilere de yer verilir.

Felatun Bey ile Rakım Efendi (1875):

Felatun Bey ile Rakım Efendi, Ahmet Mithat Efendi’nin 1875 yılında yayınlanmış romanıdır. Romanda, iki tipin (Felatun-Rakım) karşılaştırılması üzerine kurulmuştur. Bunlardan birisi Batılı gibi yaşamaya çalışan, kulaktan dolma Fransızca sözcükleri yerli yersiz kullanan bir tiptir. Diğeri ise kendi kültürünü benimsemiş, çalışkan, dürüst, bilgili, görgülü bir tiptir. Yazar bu tiplerden birini yererken diğerini yüceltir. Yanlış Batılılaşmayı eleştirir. Zaman Tanzimat Dönemi’dir. Dili dönemine göre yalındır.

Sergüzeşt (1887):

Yazarı Samipaşazade Sezai’dir. Sergüzeşt romanında esir kız Dilber’in başından geçenler anlatılır ve olaylar acı bir sonla bitirilir. Olaylar genellikle İstanbul’un konaklarında geçer. Çevre betimlemeleri, olaylar ve kişilerle uyumludur. Gerçekçi bir bakış açısıyla yazılmıştır. Yazarın kişileri taraflı anlatması kimi zaman romanın gerçekçiliğine gölge düşürmüştür. Kölelik ve aşk temaları işlenmiştir.

Araba Sevdası (1889):

Yazarı Recaizade Mahmut Ekrem’dir. Araba Sevdası, Serveti Fünun Dergisinde 1889 yılında tefrika edilmiş; 1898 yılında kitap olarak yayınlanmıştır. Eser, edebiyatımızda ilk realist roman denemesidir. Yazar, Batı kültürüne özenen Bihruz Bey’i mizahi bir dille hicveder. Mekân İstanbul’dur. Bihruz Bey şık giyinen, konuşmalarının arasına Fransızca kelimeler karıştıran, sorumsuz, şımarık, hayatın gerçeklerinden kopuk bir tiptir. Yazar olayları gerçekçi bir bakış açısıyla anlatır. Yanlış Batılılaşma eleştirilir.

Zehra (1894):

Yazarı Nabizade Nazım’dır. Zehra, edebiyatımızda ilk natüralist ve tezli romandır. Romanın teması kıskançlıktır. Çevrenin ve kalıtımın romanın başkişisinin kaderi üzerinde etkili olduğu tezi tarafsız bir gözle anlatılır. Mekân olarak İstanbul kullanılmıştır. Zaman Batı’yla tanıştığımız yıllardır. Romanın dili yabancı sözcüklerle yüklüdür ve betimlemelerle süslüdür.

TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (1860 – 1896)

• Tanzimat Dönemi Edebiyatının Oluşumu
• Yenileşme Dönemi – Tanzimat Edebiyatı Hazırlık
• Tanzimat Dönemi Edebiyatı
• Tanzimat I. ve II. Dönem Edebiyatının Genel Özellikleri
• Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı Genel Özellikleri
• Tanzimat Yazarları, Şairleri ve Eserleri
• Tanzimat Edebiyatı Sanatçılarının Özellikleri
• Tanzimat Dönemi Öğretici Metinler ve Özellikleri
• Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Şiir ve Özellikleri
• Tanzimat Dönemi Edebiyatında Çeviri
• Tanzimat Dönemi Edebiyatında Hikâye ve Roman
• Tanzimat Dönemi Türk Tiyatrosu
• Tanzimat Dönemi Tiyatrosu ve Temsilcileri
• Tanzimat Döneminde Mektup
• Tanzimat Dönemi Gazete ve Gazetecilik
• Tanzimat Dönemi Edebi Metinler
• Tanzimat Dönemi Romanları
• Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı İlkleri
• Tanzimat Edebiyatı İle Servet-i Fünun Edebiyatının Karşılaştırılması
• Batılılaşma Hareketleri: Tanzimat’ın Getirdiği Yenilikler
• Türk Edebiyatında Akımlar