Fiillerde (Eylemlerde) Hareket – (Anlamına Göre Fiiller)

Fiillerin Cümle İçindeki Görevi

Çekimli Fiilin Yapısındaki Unsurlar:

1. Kök ve Gövde
2. Şahıs Ekleri
3. Ek-fiil, Çekimi ve Görevleri

Filleri ve fiilden türemiş kelimeleri anlam ve yapı bakımından inceleyelim:

FİİLDE HAREKET

• Fiilde hareket, fiilin temel anlamını ifade eder.
• Fiiller taşıdıkları temel anlamlara göre türlere ayrılırlar.
• Fiilin temel anlamı harekettir. Hareketin anlam yönünden üç yönü vardır:

1. İş ve Kılış Fiilleri

• Öznenin iradesiyle, bir nesne üzerinde gerçekleşen, öznenin nesneyi etkilediğini ve o nesnenin de etkilendiğini gösteren fiillerdir.
• Bu fiiller geçişlidir, yani nesne alarak kullanılırlar.
• Zaten bu bakımdan iş ve kılış bildirirler.

Örnek: taşımak, yazmak, açmak, anlatmak, görmek, bilmek, silmek…

2. Durum Fiilleri

• Öznenin süreklilik gösteren bir durumunu anlatan fiillerdir.
• Bu fiillerin bitmeleri için başka herhangi bir fiilin başlaması gerekir.
• Durum fiillerinde özne durağan hâldedir.
• Birçoğu, öznenin iradesi dışında gerçekleşir.
• Bunlar genellikle geçişsizdir, yani çoğunlukla nesne almazlar.

Örnek: uyumak, uyanmak, ölmek, susmak, oturmak, yatmak, uzanmak…

3. Oluş Fiilleri

• Bunlar da bir nitelik değişikliği, yani bir durumdan başka bir duruma geçildiğini veya geçilmekte olduğunu bildirirler.
• Gerçekleşmelerinde öznenin doğrudan etkisi yoktur.
• Daha çok “kendiliğinden olma” söz konusudur.
• Geçişsizdirler.

Örnek: solmak, büyümek, bayatlamak, yeşermek, uzamak…

Ayrıca bakınız:

FİİLLER (EYLEMLER)

• Fiiller (Eylemler)
• Fiilimsiler (Eylemsiler) Türleri, Özellikleri
• Fiilde (Eylemde) Kip: Haber Kipleri, Dilek Kipleri
• Fiillerde (Eylemlerde) Çatı: Öznelerine ve Nesnelerine Göre Fiil Çatıları
• Yapısına Göre Fiiller (Eylemler)
• Fiillerde Hareket-Anlamına Göre Fiiller
• Fiillerde Kişi (Şahıs)
• Fiillerde (Eylemlerde) Zaman
• Fiillerde (Eylemlerde) Anlam/Zaman Kayması