Kıyafetname Nedir? Kıyafetname Örnekleri

Kişilerin dış görünüşlerinden, organlarından (burun, el, ayak, parmak, göz, kulak, ağız, çene, diş, dudak, ses vb.) hareketle onların ahlakı ve hissiyatı üzerine yapılan çıkarımların anlatıldığı nazım türüne kıyafetname denir.

Arap edebiyatındaki adı “firaset-name”dir.

Kıyafet-namelerde genelleme ön plandadır.

Türk edebiyatındaki ilk kıyafet-name örneği Hamdullah Hamdi’ye aittir.

Kıyafet-name türünün en meşhur örneği Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Marifet-name adlı eseridir.

Kıyafetname Örnekleri:

Burun

Enf eger olsa dıraz / Burnu uzun olanın
Sahibidir fehmi az / Anlayışı az olur

Enf eger olsa kasîr / Kısa burunlu olanlar
Havf olur anda kesir / Fazla korkak olur

Enf ucı ger olsa top / Burun ucu yuvarlak olsa
Sahibi olur turup / Sahibi neşeli olur

Ses

Her kimün gunneyile olsa sözi / sesi genizden gelen kişi
Ahmak u kibr ü kine olur özi / Anlayışsız, kinli ve kibirli olur

Sözde cünbişde her ki seri’ ola / Sözde ve harekette seri olanın
Fikr vü Fehmi berk-a lâmi ola / Düşüncesi ve anlayışı şimşek gibidir

Âlî-himmet olur bülend-âvâz / Yüksek sesliler yüce himmetlidir
Kısa ünlilerün yürekleri az / Kısık seslilerin cesaretleri azdır

Er kişi sesli zenan / Erkek sesli kadınlar
Ekseri söyler yalan / Çoğunlukla yalan söyler

Sesi çatal olsa o can / sesi çatal olan kişi
Halka eder bed-güman / Halktan kötülük geleceğini sanır

Göz

Gözi büyügün ıssı kâhil olur / Gözü büyükler olgun olur
Küçük olsa hafif ü muhmîl olur / Küçük olanlar hafif ve ihmalcidir

Göz karası zekâ alametidir / Gözkarası zekaya işrettir
Çeşmi büyüktür zarîf / Büyük gözlü zarif ve narin olur

Gözleri gök eşkar ak / Gözleri gök, kızıl ve ak olsa
Olsa ol andan ırak / Ondan uzak dur