Dönemeçte – Tarık Buğra

Dönemeçte, Tarık Buğra‘nın ilk defa 1980 yılında yayınlanan romanı.

Çok partili hayata geçiş denemelerinin (1940-1946) yaşandığı yıllarda, bir Anadolu kasabası olan Akşehir’de doktor olarak çalışan Şerif adlı bir aydının şahsında birçok değerin temsil edildiği, onun toplumsal ilişkileri etrafından aynı çevrede bulunan halktan kopuk aydınların eleştirildiği bir romandır. İlk bakışta bir aşk hikâyesi gibi görünen romanın asıl meselesi, yüzyıllardır farkına varılmadan büyüyerek bir uçurum haline gelen aydın ve halk arasındaki dünya görüşü farklılığıdır.

Romanda “aydın” zümrenin en önemli temsilcisi konumunda olan Dr. Şerif, halkla aralarında olan bu uçurumun farkına, Fakir Halit aracılığıyla varır. Doktor Şerif’in şahsında İnsanî yüksek değerlerin temsil edildiği, aynı zamanda bir çevrede bir arada bulunan aydınlara ait pek çok hususiyetin tenkit edildiği bir romandır.

Şerif’in merkezinde yer aldığı romanın yapısı, fert-toplum çatışması üzerine kurulmuştur. Kurguda fert (olması gereken) Şerif tarafından; toplum (olan), bir grup aydın tarafından temsil edilmiştir.

Yapı, mekân düzeyinde, asıl kahramanın iç dünyasını temsil eden evi ile karşı gücü veya dış dünyayı temsil eden Şehir Kulübü arasında yaşanan gerginlik üzerine temellendirilmiştir.

Zaman noktasında, hâl ile hâl veya hâl ile şimdide tezahür eden geçmişin çatışması üzerine kurulmuştur.

Yapının felsefi değerler düzeyinde ifadesi ise dostluk, dürüstlük, fedakârlık gibi yüksek değerler ile menfaat, sorumsuzluk, para gibi araç değerlerin çatışmasından oluşmuştur.

Bu yapıda tema, olması istenen ile olanın çatışmasıdır. Zıddiyetin unsurlarından olması gereken olarak takdim edilen hususlar, çoğunlukla Şerif’in şahsında sunulan değerlerden, özelliklerden; olan başlığı altında bir araya gelen hususlar ise çoğu asıl kahramanla anlatıcının bir grup aydının şahsında eleştirdiği unsurlardan oluşur.