Basmakalıp (Klişe) Nedir?

Basmakalıp: Sözlü ve yazılı anlatımda herkesçe bilinen ve çok kullanılmış düşüncelere, sözcük ve deyimlere, benzetmelere denir. Klişe, klişeleşmiş sözcükleri de aynı anlamda kullanılır.

TDK Güncel Türkçe Sözlükte “basmakalıp” sözcüğünün anlamları şu şekilde belirtilmiş:

sıfat (basma’kalıp)
1. (sıfat) Özgünlüğü olmayan, değişiklik göstermeyen, bilineni tekrarlayan, harcıâlem, klişe.

“Kimi daha da iyi söylenebilecek basmakalıp fikirleri piyesleştirdiğinden dem vurdu.” – H. Taner

2. (zarf) Özgünlüğü olmayan, değişiklik göstermeyen, bilineni tekrarlayan bir biçimde, sloganvari.

Söz gelimi halk edebiyatında ve Divan edebiyatında güzele, sevgiliye ilişkin benzetmeler kalıplaşmıştır. Servi boylu, elma yanaklı gibi basmakalıp sözlere konuşma dilinde de rastlanır. Özellikle atasözleri, ortak kültürden süzülen düşüncelerin kalıplaşmış biçimleridir. Bu nedenle basmakalıp sözler, düşünceler ve anlatım biçimleri bir ulusun ortak kültürünü yansıtırlar.

Ama edebiyatta, öteki sanat dallarında da, basmakalıp düşünceler, deyişler ve benzetmeler estetik değer taşımazlar. Bir yapıtın değeri basmakalıbın karşıtı olan yeni, özgün kavramlarıyla ölçülür.