Kat Söz Sanatı Nedir? Özellikleri, Örnekleri

KAT’: Sözü, etkisini artırmak için, arkası kendiliğinden anlaşılacak ve sükutun/susmanın sözden daha tesirli olacağı bir yerde kesmektir. Doğrudan heyecana bağlı bir sanattır.

Sanatkarın sözü kesmesi iki sebebe dayanır. Ya şiddetli heyecanı söz söylemesine mani olur: veya söz söylerse heyecanının za’fa uğrayacağından, sözünün etkisinin azalacağından endişe eder.

Eski edebiyatımızda tesadüf edilemiyen bu sanata yeni edebiyatımızda pek rağbet gösterilmiş, yer verilmiştir.

Genellikle düz yazıda başvurulan bir sanattır.

Örnek-1

“Kahveci gazetenin üstünde uyuklayan ihtiyara seslendi:
-Abidin Efendi ! Sen kuş meraklısısın, ucuz bir saka var, alır mısın?
İhtiyar adam kuş sesini duyunca gözlerini açtı, çocuğu yanına çağırarak kafesi eline aldı , galiba meraklı bir mütahassısdı. Dudaklarını bükerek :
-Yaramaz, dedi.
Büyük hanım mahzun ve manalı bir bakışla ihtiyarı süzdü:
-Satacak değildik ama … maaş çıkmadı da … ” (Reşat Nuri Güntekin)

Örnek-2

Reylerimizde gördüğüm bu ittihadın gönlümüzde dahi bulunduğunu tasavvura niçün cesaret etmiyeyim? Bazı kere gözlerimiz yek-diğerine karşı gelir, birlikte ihtiyar-ı ah ederiz.

Örnek-3

Ve bazı gizli gizli gözyaşları dökeriz,…Ah Joli ! Bu ittihâd eğer takdir-i ezeli ise…Bütün dünya bir yere gelse…Aman Joli! Af ediniz, şaşırdım. Saçma söylüyorum. Temenniyâtımı ümid addetmeğe cesâret ediyorum. [Jan Jak Russo (mütercimi Münif Paşa)]

Örnek-4

“Kalkıp yeryüzünde yegâne penâhım olan küçücük mezârının ayak ucuna gideyim. İclâl ben buradayım. Sana üç dört yaşında iken masal söylerdim. Yine söyliyeyim mi? Başlıyorum. Bir varmış bir yokmuş…. Bütün mevcûdât gibi. Kâinat gibi. Evet, bir varmış bir yokmuş… Senin gibi, hayatın gibi.” (Sami Paşazâde Sezâî)

Örnek-5

Ey re’s-i furû-burde ki ak pâk fakat iğrenç
Ey taze kadın, ey onu ta’kibe koşan genç
Ey mâder-i hicrân-zede, ey hem-ser-i muğber
Ey kimsesiz, âvâre çocuklar…hele sizler,
Hele sizler…
Örtün evet ey ha’ile örtün, evet ey şehr
Örtün ve müebbed uyu, ey fâcire-i dehr…. [Tevfik Fikret (Sis’den)]

Örnek-6

Çocuk düşündü şikâyetli bir nazarla – ya biz
Ya ben nasıl yaşarım siz ölürseniz ?
Hâlâ Dışarda gürleyerek kükremiş bir ordu gibi
Döğerdi sahili binlerce dalgalar asabi (Tevfik Fikret)

Örnek-7

Ah ey geceler, ey çölün üstündeki esrar
Ey gülleri zehrile yakan çöldeki rüzgâr
Ah ey geceler…
Bir hilkat-ı evvel gibi çöl nâ’im ve mebhût (Emin Bülent)

Kaynak: Yrd. Doç. Dr. Numan Külekçi, Edebî Sanatlar

Ayrıca bakınız⇒ Edebi Sanatlar – Söz Sanatları