19. Yüzyıl Aşıkları Özellikleri Temsilcileri

Bu yüzyılda divan şiiri alanında İzzet Molla, Enderuni Vasıf, Lefkofçalı Galib, Hâlet, Leylâ Hanım, Şeref Hanım, vb. yetişmiştir.

Tasavvuf Türk halk şiiri alanında ise Zekâî Mustafa, Selâmi Mustafa, Kuddusî Ahmed, Türabî dikkatimizi çekmektedir.

Bu yüzyılın belki de en önemli özelliği, batı etkisinde kalarak şiirler yazan pek çok şairin ortaya çıkmasıdır. Akif Paşa, Namık Kemal, Ziya Paşa, İbrahim Şinasi, Abdülhak Hamid, Recaizade Mahmud Ekrem, bu şairlerdendir.

Âşık edebiyatı alanında da; Agâhî, Bedrî, Beyoğlu, Bezmî, Celalî, Cevrî, Ceyhunî, Dadaloğlu, Deliboran, Dertli, Devamî, Erzurumlu Emrah, Gedaî, Gündeşlioğlu, Hengamî, Hızrî, İkrarî, Kamilî, Kemterî, Kusurî, Minhacî, Muhibbî, Nigârî, Nuri, Pesendî, Pinhanî, Ruhsatî, Seyrânî, Seyyid Osman, Serdarî, Sümmanî, Şem’i, Şenlik, Tahirî, Tıflî, Veli, Zihnî, vb. yetişmiştir.

Bu yüzyılda yaşayan saz şairlerinin hayatları hakkında daha çok bilgiye sahibiz. Gerek yazılı gerekse sözlü kaynaklardaki bilgiler, araştırıcıların doğru tespit yapmalarını sağlamıştır.

Yüzyılın âşıklarının önemli bir bölümü, hecenin yanında aruz vezniyle de şiirler yazmışlardır. İki vezne de hâkim olma koşma, destan, varsağı ve semailerin yanı sıra, gazel, kaside, terci-i bend, terkib-i bend, muhamemmes, müseddes, vezn-i aher, satranç, divan ve selis türlerinde de çok sayıda şiirin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Yüzyılın âşıkları büyük ölçüde bir tarikate bağlanmışlardır: Erzurumlu Emrah, Seyrânî, Ruhsatî Nakşibendi; Dertli Bektaşi, vb. Bununla beraber hiçbir tarikate bağlı olmayan âşıklarımızın varlığı da gözden kaçmamaktadır: Dadaloğlu, Bayburtlu Zihnî, vb.

Bu yüzyılın âşıkları bilim adamları tarafından yüksek lisans, doktora, doçentlik ve profesörlük tezlerinde değerlendirilmiştir. Ensar Aslan, Çıldırlı Aşık Şenlik; Hayrettin Rayman ise Sümmanî hakkında doktora tezi hazırlamıştır.

Âşıkların yaşadıkları yerleşim merkezlerinde çeşitli toplantılar düzenlenmiştir. Seyrânî için Develide (Kayseri), Sümmanî için Samikale’de (Narman-Erzurum), Erzurumlu Emrah için türbesinin bulunduğu Niksar’da (Tokat), Aşık Şenlik için Çıldır (Ardahan) ve Ankara’da, Dadaloğlu için Kaman (Kırşehir), Dadaloğlu (Kayseri) ve Kayseri, Aşık Tahirî için Ortaköyde (Niğde) toplantıların gerçekleştirilmekte olduğu görülmektedir.

XIX. YÜZYIL ÂŞIKLARI VE ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİ

• Bayburtlu Zihnî

Ayrıca bkz.-> Bayburtlu Zihnî Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği

• Çıldırlı Âşık Şenlik

Ayrıca bkz.-> Çıldırlı Âşık Şenlik Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği

• Dadaloğlu

Ayrıca bkz.-> Dadaloğlu Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği

• Dertli

Ayrıca bkz.-> Dertli Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği

• Erzurumlu Emrah

Ayrıca bkz.-> Erzurumlu Emrah Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği

• Seyrânî

Ayrıca bkz.-> Seyrânî Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği

• Sümmânî

Ayrıca bkz.-> Sümmânî Hayatı Eserleri Edebi Kişiliği

Kaynakça: Prof.Dr. Ali Berat ALPTEKİN, Türk Halk Şiiri